Tứ Tổ: Tôn Giả Ưu Bà Cúc Đa

 

Phiên âm Hán Việt:

Tôn giả Sất Lợi quốc nhân dã, tính Thủ Đà. Niên thập thất, đầu Tam Tổ xuất gia. Tổ vấn : ”Nhữ niên kỷ hà?” Đáp viết : ”Thập thất.” Tổ viết : ”Nhữ thân thập thất da? Tính thập thất da?” Đáp viết : ”Sư phát dĩ bạch, vị phát bạch da? Tâm bạch da?” Tổ viết : ”Ngã phát bạch, phi tâm bạch dã.” Đáp viết: ”Ngã thân thập thất, phi tính thập thất dã.” Tổ tri thị pháp khí, toại vị lạc phát thọ cụ. Cáo chi viết : ”Tích Như Lai dĩ Vô Thượng Pháp Nhãn phó chúc Ca Diếp, triển chuyển tương thọ, nhi chí ư ngã. Ngã kim phó nhữ, vật linh đoạn tuyệt.” Tôn giả đắc pháp dĩ, tùy phương hành hóa, ma cung chấn động, Ba-tuần sầu bố, hậu đắc Đề Đa Ca dĩ, toại dũng thân hư không, trình thập bát biến, phục tọa, già phu nhi thệ.

Dịch :
Tổ thứ tư: Tôn Giả Ưu Bà Cúc Đa

Tôn giả là người nước Sất Lợi (Pataliputra), dòng Thủ Đà la (Shura). Năm 17 tuổi, Ngài xin Tổ thứ ba xuất gia.
Tổ hỏi :
- Ngươi được bao nhiêu tuổi?
Thưa rằng :
- Con được 17 tuổi.
Tổ nói :
- Thân ngươi 17 tuổi hay tánh ngươi 17 tuổi?
Tôn giả hỏi lại :
- Đầu thầy đã bạc, vậy là tóc thầy bạc hay tâm thầy bạc?
Tổ bảo :
- Tóc của ta bạc, chẳng phải tâm của ta bạc.
Ngài trả lời:
- Thân con được 17 tuổi, không phải tánh con 17 tuổi.
Tổ biết đây là bậc pháp khí, bèn cho xuất gia và truyền trao giới Cụ túc.
Tổ bảo :
- Xưa đức Như Lai giao phó Pháp Nhãn Vô Thượng cho Tôn giả Ca Diếp. Từ đó, Pháp Nhãn lần lượt truyền trao đến ta. Nay ta giao phó lại cho ông. Ông chớ để đoạn dứt.

Sau khi đắc pháp, Tôn giả đi khắp nơi giáo hóa chúng sanh, khiến cho cung ma chấn động, vua ma Ba-tuần (Pāpman) rất sầu lo. Sau khi tìm được tôn giả Đề Đà Ca (Dhritaka) để truyền trao pháp Nhãn, Ngài bay lên hư không, hóa hiện mười tám kiểu thần biến, rồi trở lại chỗ ngồi xuống kiết già mà thị tịch.

Tán :
Thân tánh thập thất
Hữu hà giao thiệp
Hàng phục Ba-tuần
Toàn bằng cừ lực
Chấn động ma cung
Liễu vô luân thất
Nguy nguy đường đường
Quang thư hóa nhật. 　


Dịch :
Thân, tánh mười bảy
Có gì liên quan?
Hàng phục vua ma
Toàn nhờ đạo lực
Rúng động cung ma
Chẳng ai sánh kịp
Lỗi lạc đường hoàng
Sáng như mặt nhật

Hoặc thuyết kệ viết :
Ấu thời xuất gia ngộ tổ truyền
Đẩu tẩu tinh thần vong thụy miên
Thân tính thập thất đa ngôn thuyết
Phát tâm bạch da nãi hý đàm
Cơ giáo tương khấu khế chân lý
Sư tư đạo hợp diễn diệu huyền
Pháp bổn lưu biến tam thiên giới
Thập phương phổ hóa tục tuyệt thuyên.

　Dịch :
Niên thiếu xuất gia gặp Tổ truyền
Đầu đà tu khổ ngủ thường quên
Hỏi rằng mười bẩy, thân hay tánh?
Vặn lại, bạc là tóc hay tâm?
Cơ phong qua lại bầy chân lý
Đạo hợp sư đồ diễn diệu huyền
Nguồn pháp phủ trùm ba ngàn cõi
Mạch đạo khơi thông chằng tuyệt dòng

Giảng Thoại
Bài Truyện

Tôn giả Sất Lợi quốc nhân dã, tính Thủ Đà : Kể từ đức Phật Thích Ca, Tôn giả Ưu Bà Cúc Đa là vị Tổ sư đời thứ tư. Ngài là người nước Sất Lợi, xứ Ấn Độ, thuộc dòng Thủ Đà La.
Niên thập thất, đầu Tam Tổ xuất gia : Năm 17 tuổi, Tôn giả xuất gia với Tổ Thương Na Hòa Tu.

Tổ vấn : ”Nhữ niên kỷ hà?”: Tổ hỏi Tôn giả được bao nhiêu tuổi.
Đáp viết : ”Thập thất.” : Tôn giả thưa : 17 tuổi.
Tổ viết : ”Nhữ thân thập thất da? Tính thập thất da?”: Tổ lại hỏi :
- Thân ngươi 17 tuổi hay tánh ngươi 17 tuổi?
Đáp viết : ”Sư phát dĩ bạch, vị phát bạch da? Tâm bạch da?”: Tôn giả hỏi lại: ”Đầu Thầy tóc bạc, vậy là tóc của Thầy bạc hay tâm Thầy bạc?” Tôn giả không trả lời thẳng vào câu hỏi của Tổ, mà vặn hỏi lại Tổ bằng câu hỏi trên.
Tổ viết : ”Ngã phát bạch, phi tâm bạch dã.” : Tổ nói : ”Đó là tóc ta bạc, chẳng phải tâm của ta bạc đâu!”
Đáp viết : ”Ngã thân thập thất, phi tính thập thất dã.” : Lúc này, Tôn giả mới trả lời: ”Thân của con là 17 tuổi, nhưng tánh của con chẳng phải là 17.”

Tổ tri thị pháp khí, toại vị lạc phát thọ cụ : Tổ biết người này cũng có trí tuệ, chẳng phải là hạng tầm thường, liền cạo tóc và cho thọ giới Cụ túc.

Cáo chi viết: “Tích Như Lai dĩ Vô Thượng Pháp Nhãn phó chúc Ca Diếp, triển chuyển tương thọ, nhi chí ư ngã. Ngã kim phó nhữ, vật linh đoạn tuyệt.”: Tổ nói : “Lúc xưa, đức Phật Thích Ca Mâu Ni giao phó Pháp Nhãn Vô Thượng cho Tôn giả Ma-ha Ca Diếp, sau đó lần lượt từng đời truyền trao lại cho nhau rồi đến ta, nay ta trao lại cho ông(chú 1). Ông hãy gìn giữ và truyền lại cho các đời sau, chớ để đoạn dứt.”

Tôn giả đắc pháp dĩ, tùy phương hành hóa : Sau khi được pháp, Tôn giả đi khắp nơi giáo hóa, độ được rất nhiều chúng sanh (chú 2), vì vậy đã khiến cho Ma vương vô cùng lo ngại. Ma cung chấn động : Nếu thật sự có một người tu hành chân chánh, thì cung điện của Thiên ma sẽ thường xuyên bị chấn động, chúng ma đều thấy bất an. Tại sao thiên ma muốn phá người tu đạo? Vì nếu có người tu tập chân chánh, thì cảnh giới của chúng sẽ không còn được bình an! Đây là hai lực lượng đối kháng nhau; nếu lực lượng của phe ma lớn mạnh thì uy thế Phật giáo sẽ yếu đi và ngược lại, cho nên nếu người tốt nhiều thì kẻ xấu sẽ ít đi, và ngược lại. Tại Thánh Thành Vạn Phật này, chúng ta đều tu học chẳng tranh, chẳng tham, chẳng cầu, chẳng tự tư, chẳng tự lợi, chẳng dối trá, vì vậy người tốt sẽ đông, khung cảnh khác hẳn với bên ngoài. Nếu quý vị đến Vạn Phật Thánh Thành, sẽ cảm nhận ngay được điều này.

Ba-tuần sầu bố: Vua ma Ba Tuần sẽ hoảng sợ, “Ôi! Sao lại thế này?” cũng giống như người ta sợ động đất vậy, cố tìm đủ mọi cách, vận dụng đủ thứ ma lực để phá chánh pháp. Thế nhưng, Tôn giả Ưu Bà Cúc Đa vốn là bậc chân tu, công phu thiền định vững vàng, nên Ma vương đã bị hàng phục, rồi sau đó quy y Tam Bảo. (chú 3)

Hậu đắc Đề Đa Ca dĩ, toại dũng thân phi không, trình thập bát biến, phục tọa già phu nhi thệ: Về sau, khi gặp được Tôn giả Đề Đà Ca (Dhṛtaka), tứ tổ Ưu Bà Cúc Đa đã truyền pháp lại cho vị này, rồi bay lên không trung, hiển hiện mười tám kiểu thần biến – nằm, ngồi, đứng, thân trên phun nước, thân dưới phun lửa, thân trên phun lửa, thân dưới phun nước v.v.. Kế đó, Tổ trở về chỗ cũ, ngồi theo thế kiết già mà viên tịch.

Bài Tán
Thân tánh thập thất
Hữu hà giao thiệp
Hàng phục Ba-tuần
Toàn bằng cừ lực
Chấn động ma cung
Liễu vô luân thất
Nguy nguy đường đường
Quang thư hóa nhật.

Thân tánh thập thất, hữu hà giao thiệp?: Thân mười bảy hay tánh mười bảy, có gì là quan hệ? Bỗng dưng chẳng có chuyện gì, nay lại bày đặt ra chuyện nọ chuyện kia ; chẳng có gì để nói mà cứ kiếm chuyện ra để nói! Đã hỏi tuổi là 17, lại còn hỏi thân lên 17 hay tánh 17? Phải chăng hỏi như vậy là thừa! Đúng như câu nói ”phàm có lời nói, đều chẳng có thực nghĩa.” (phàm hữu ngôn thuyết, đô vô thực nghĩa).
Hàng phục ba tuần, toàn bằng cừ lực : Nhờ vào đạo lực cao siêu của Tôn giả mà vua loài ma bị khuất phục. Điều đó chứng tỏ Tôn giả là bậc chân tu, dụng công đắc lực nên bọn ma mới kinh hãi như vậy.

Chấn động ma cung, liễu vô luân thất : Tôn giả làm cho cung ma rung động, oai lực đó không ai sánh bằng.

Nguy nguy đường đường, quang thư hóa nhật : Nguy nguy có nghĩa là to lớn, đường đường là quang minh lỗi lạc, đường đường chính chính, không có chút gì là vị kỷ, tự tư, tự lợi, chẳng tham, chẳng tranh, chẳng mong cầu, không gian dối. Quý vị nghĩ coi! Có được đầy đủ tác phong như vậy thì có ai sánh bằng được chăng? Hào quang từ Tôn giả phóng ra chẳng khác gì với ánh sáng của vầng thái dương vậy!

Bài Kệ
Ấu thời xuất gia ngộ tổ truyền
Đẩu tẩu tinh thần vong thụy miên
Thân tính thập thất đa ngôn thuyết
Phát tâm bạch da nãi hý đàm
Cơ giáo tương khấu khế chân lý
Sư tư đạo hợp diễn diệu huyền
Pháp bổn lưu biến tam thiên giới
Thập phương phổ hóa tục tuyệt thuyên.

Ấu thời xuất gia ngộ tổ truyền : Câu này nói Tổ xuất gia khi hãy còn rất trẻ, chỉ mới mười bảy tuổi, đã gặp được Tổ thứ ba là Thương Na Hòa Tu.

Đẩu tẩu tinh thần vong thụy miên : Duyên lành khiến cho Tôn giả gặp được Tổ thứ ba, đây là một điều may mắn hiếm có, do đó Tôn giả lập chí tu hạnh đầu đà. “Đẩu tẩu tinh thần“ ‎có nghĩa là hạnh đầu đà ; đẩu tẩu (Dhūta) là từ dịch từ âm Phạn của đầu đà; tinh thần, tức là rất ít ngủ. “Vong thụy miên“ là Ngài thường dụng công tu tập, rất tinh tấn, không ngủ nghỉ. Không phải cái kiểu lạy Phật, nằm rạp mình xuống đất, rồi ngáy pho pho; lúc tỉnh dậy, ngơ ngác hỏi: “Ồ! Thế giới đã trôi qua mấy mươi năm rồi vậy?“

Thân tính thập thất đa ngôn thuyết : Điều này còn phải hỏi nữa à? Được 17 tuổi, đó là thân 17 hay tánh 17? Thật là vô lý! Ai mà không biết điều này chứ! Có cần phải hỏi thế không? Vị Tam tổ này thiệt là…! Nếu như tôi ở ngay đó, tôi sẽ vả hai cái vào miệng người hỏi! Một câu hỏi dư thừa! Chúng ta thấy cậu thanh niên này rất thông minh, đã không trả lời, coi như không nghe thấy, còn lên tiếng hỏi vặn lại Tổ:

Phát tâm bạch da nãi hý ngôn : Hỏi rằng: “Tóc trên đầu sư phụ đã bạc, vậy rốt cuộc là tóc sư phụ bạc hay tâm của sư phụ bạc?“ Quý‎‎ vị thấy chưa? Cậu bé đúng là có đầu óc khôi hài, láu cá. Câu hỏi vặn lại chính là một hý‎ ngôn - lời nói đùa. Vậy đây là chuyện rỡn hay sao? Ai chẳng biết đầu bạc là do tóc bạc chớ đâu phải tâm bạc! Còn phải hỏi thêm làm chi nữa? Sự thực chuyện đối đáp này chẳng phải là một cuộc đùa rỡn, giữa con nít với nhau mà chính là một màn đấu về “cơ phong“, quý vị đánh ra một đòn thì bên kia đánh trả lại một đòn, quý vị thoi một đấm thì bên kia trả lại một đá. Rõ rồi chứ? Một trò ăn miếng trả miếng. Quý vị nhớ nhé! Nếu như tôi hỏi quý vị một điều gì đó, quý vị cũng nên đáp lại theo kiểu như vậy!

Cơ giáo tương khấu khế chân lý : “Cơ giáo tương khấu“ là nghĩa gì? Chính là đối cơ thuyết pháp, nói pháp theo căn cơ, sao cho căn cơ và giáo pháp ăn khớp với nhau. Tuy các câu đối đáp có tính cách đùa bỡn, nhưng bề trong hai bên đang quan sát lẫn nhau, xem Thái Cực quyền anh ra chiêu như thế nào, quyền thuật Thiếu Lâm của bên kia múa ra sao? Chính là nhằm xem người kia đối đáp thế nào, và từ đó mà biết được họ là pháp khí. “Khế chân l‎ý“ nghĩa là hợp với lẽ thật. Bề ngoài có vẻ như hai người nói rỡn chơi, mà kỳ thật bên trong chứa đựng một diệu lý rất sâu xa. Quý vị biết rõ như thế, vì vậy mà ngay lúc này:

Sư tư đạo hợp diễn diệu huyền : “Sư tư” là thầy và trò; “đạo hợp” là hợp ý đạo. “Diễn diệu huyền”, chính là diễn ra màn truyền pháp “truyền tâm ấn tâm” của Phật, “Được rồi! Tôi truyền phương thức cho quý vị!” chính là diễn bày chỗ huyền diệu này, quý vị hiểu rồi chứ?‎

Pháp bổn lưu biến tam thiên giới : “Pháp bổn” là gốc của pháp. Đạo pháp lan rộng khắp ba nghìn đại thế giới, không chỗ nào lìa khỏi pháp đó.

Thập phương phổ hóa tục tuyệt thuyên : Tiếp nối pháp môn sắp bị mất tuyệt.

 

Thượng nhân Tuyên Hóa giảng ngày mồng 5 tháng 11 năm 1983

Ghi Chú :
(1) Bài kệ truyền pháp của Tổ thứ 3 cho Tổ thứ 4, xin xem Cảnh Đức Truyền Đăng Lục và Chỉ Nguyệt Lục :

Phi pháp diệc phi tâm
Vô tâm diệc vô pháp
Thuyết thị tâm pháp thời
Thị pháp phi tâm pháp

Dịch :
Chẳng pháp cũng chẳng tâm
Không tâm cũng không pháp
Khi nói tâm pháp ấy
Là pháp chẳng tâm pháp

(2) Sách Phó Pháp Tạng Nhân Duyên Truyện ghi rằng :
Tôn giả Ưu Bà Cúc Đa hóa độ vô lượng chúng sanh như thế, như thế… giúp tất cả đều chứng được quả A-la-hán. Hễ có người chứng quả thì Tôn giả lại ghi vào một cái thẻ tre; thẻ dài 4 tấc, đựng đầy cả thất đá. Ngôi thất này cao 6 trượng, chiều dài và rộng cũng như vậy. Tiếng tăm của Tôn giả vang khắp cõi Diêm-phù, người đời tôn xưng Ngài là “Vô Tướng Hảo Phật”.

(3) Cảnh Đức Truyền Đăng Lục chép như sau :
…Tôn giả xuất gia năm 17 tuổi, đến năm 20 tuổi thì chứng đạo rồi đi khắp nơi giáo hóa. Tại nước Ma-Đột-La, Ngài đã hóa độ rất nhiều người. Uy danh của Ngài làm rung động cung ma, khiến cho vua ma Ba-tuần rất lo sợ, nên đã tìm đủ mọi cách để phá hoại Phật pháp. Tôn giả vào định để quán sát nguyên do. Thừa cơ, vua ma lén khoác chuỗi anh lạc vào cổ của Ngài. Xuất định, Tôn giả dùng thần thông biến ba thây chết: người, chó và rắn thành vòng hoa, rồi ôn tồn bảo vua ma:
- Ngươi đã tặng ta vòng anh lạc rất quý giá, nay đáp lại, ta biếu ngươi vòng hoa này.
Mừng rỡ, ma Ba-tuần đưa cổ đón nhận, lập tức vòng hoa biến trở lại thành những thây chết thối rữa đầy dòi bọ. Quá ghê tởm, buồn bực, ma Ba-tuần dùng hết thần lực nhưng vẫn không sao cởi bỏ ra được, đành bay lên các cung trời cõi Dục cầu cứu với các vua trời, nhưng lại được chỉ đến chỗ của Đại Phạm thiên vương. Họ đều nói:
- Đây là do thần lực của đệ tử đấng Thập Lực biến hóa ra. Bọn ta còn phàm phu thô tục, làm sao cởi bỏ được?
Vua ma hỏi :
- Vậy phải làm sao?
Khi ấy, Đại Phạm thiên vương mách:
- Ngươi nên quy thuận Tôn giả, thì sẽ gỡ nó ra được.

Và nói kệ:
Nhược nhân địa đảo
Hoàn nhân địa khởi
Ly địa cầu khởi
Chung vô kỳ l‎ý.

Dịch :
Nếu nhân đất ngã
Phải nhờ đất dậy
Lìa đất muốn dậy
Trọn không l‎‎ý này.

Vâng lời, vua ma Ba-tuần trở xuống đạo tràng, cúi lạy dưới chân Tôn giả tỏ lòng sám hối. Tôn giả hỏi :
- Từ nay trở đi, ngươi còn có lòng nhiễu hại chánh pháp của Như Lai nữa chăng?
Ba tuần đáp:
- Con xin thề quay về Phật đạo, vĩnh viễn không làm điều xấu.
Tôn giả dạy:
- Nếu vậy, ngươi hãy nói to câu “Quy y Tam Bảo”.
Vua ma chắp tay, xướng ba lần câu “Quy y Tam Bảo”, vòng hoa tức khắc biến mất. Vua ma vui mừng nhảy nhót, lễ tạ Tôn giả, đồng thời nói bài kệ:
Khể thủ tam muội tôn
Thập Lực thánh đệ tử
Ngã kim nguyện hồi hướng
Vật linh hữu liệt nhược.

Dịch :
Cúi lạy Tam Muội tôn
Đệ tử đấng Thập Lực
Nay con xin hồi hướng
Chớ còn tánh yếu hèn.