|
|
3) Minh tông.
4) Luận dụng.
Thị cố không trung vô sắc tướng Thọ tưởng hành thức diệc vong quyên Lục căn lục trần tinh lục thức Tam tâm tam chỉ thấu tam quan Bạch ngưu đại xa lân lân chuyển Hoàng kiểm tiểu nhi khiêu khiêu toản Nhược vấn cá trung hà chỉ thú Tiền tam tam tiếp hậu tam tam.
“Thị cố không trung vô sắc”, đoạn kinh này tiếp vào đoạn trước “bất sanh bất diệt, bất cấu bất tịnh, bất tăng bất giảm”. Bởi trong cái không - Chân không - không có sắc. “Vô thọ tưởng hành thức”, cũng không có thọ, tưởng, hành, thức, và bổn thể của chúng là không. “Vô nhãn nhĩ tỷ thiệt thân ý”, tức là sáu căn cũng chẳng có. “Vô sắc thanh hương vị xúc pháp”, sáu trần cũng vậy, đều là không. “Vô nhãn giới nãi chí vô ý thức giới”, tức sáu thức đều không. Bộ Tâm Kinh nói về Không, bàn về Chân không của Bát-nhã. Bát-nhã Chân không chính là Diệu hữu, Diệu hữu phi hữu (không có) cũng tức là Chân không. Do đó mới nói là giữa Chân không và Diệu hữu chẳng có ngăn ngại. Chân không không ngại Diệu hữu. Diệu hữu không ngại chân không. Chân không cũng là Diệu hữu. Diệu hữu cũng chính là Chân không. Cho nên kinh văn phía trước mới nói: “sắc bất dị không, không bất dị sắc”, tức là cùng một nghĩa này. Pháp ngũ uẩn là nói pháp tổng quát. Sắc pháp của ngũ uẩn tức nhiên là không. Biệt tướng của pháp tức lục căn, lục trần, lục thức. Tổng tướng tức nhiên là không, biệt tướng thì đương nhiên cũng không thể có được. Cho nên nói: “Vô nhãn nhĩ tỷ thiệt thân ý, vô sắc thanh hương vị xúc pháp, vô nhãn giới nãi chí vô ý thức giới”. Lục căn, lục trần, lục thức họp lại thành mười tám giới. Riêng lục căn hợp với lục trần gọi là mười hai xứ. Lục căn còn gọi là lục nhập. Mười tám giới cũng là không, cũng là không có. Vậy thì nói tới các pháp này để làm gì, nếu rốt ráo thì chúng là không? Vì đối với các bậc thánh đã chứng quả thì chúng đúng là không, nhưng đối với phàm phu chúng lại là có.
Cho nên kệ tụng như sau: Thị cố không trung vô sắc tướng. Dịch ra là: bởi thế nên trong cái không đó, nó không có sắc. Trên đã giảng qua ý nghĩa này. Thọ tưởng hành thức diệc vong quyên. Thọ, tưởng, hành, thức cũng mất luôn (vong quyên), vì tất cả các món này cũng đều không. Lục căn lục trần tinh lục thức. Lục căn là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý. Lục trần đối lục căn tức sanh ra sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp. Căn là gốc rễ, ngụ ý về sanh trưởng, còn trần là bụi, ngụ ý có sự ô nhiễm bên trong. Lục căn hợp với lục trần tạo thành sự nhận thức phân biệt mà sanh ra lục thức, gồm nhãn thức, nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức, thân thức, ý thức. Tất cả hợp lại thành mười tám giới. Tam tâm tam chỉ thấu tam quan. Tam tâm là ba tâm, tức tâm quá khứ, tâm hiện tại và tâm vị lai. Tâm quá khứ phải ngưng, tâm hiện tại cũng như tâm vị lai đều phải ngưng, cả ba tâm phải đình chỉ (tam chỉ) không nên có, cho nên có câu nói: “Quá khứ tâm bất khả đắc, hiện tại tâm bất khả đắc, vị lai tâm bất khả đắc”. Nếu như chúng ta theo được các câu này, tức không móng khởi tâm quá khứ, không sanh tâm hiện tại, không có tâm vị lai, thì ngay đó, là lúc chẳng nghĩ thiện, chẳng nghĩ ác. Nếu ba tâm đã không còn, làm sao quý vị còn có thể nghĩ thiện hay nghĩ ác? Ðó là lúc quý vị dụng công tu hành, đã đạt tới trình độ lấy thiền duyệt làm thức ăn, sống với niềm pháp hỷ sung mãn, rồi chính trong giờ phút tĩnh tọa quý vị lại mở được ba lần cửa (tam quan), cửa thứ nhất là sơ quan, cửa thứ hai là trung quan và thứ ba là thượng quan. Sơ quan còn gọi là vĩ lư quan, trung quan là giáp tích quan, thượng quan tức là ngọc chẩm quan hay còn tên khác nữa là sanh tử quan. Sơ quan và trung quan thì dễ qua được, nhưng đến cửa thứ ba thì khó phá hơn. Qua được ba cửa này, tiếp tục dụng công nữa, quý vị sẽ tới được những cảnh giới sau đây: Bạch ngưu đại xa lân lân chuyển. Kinh Pháp Hoa nói về bạch ngưu đại xa, nghĩa là cỗ xe trâu trắng lớn, tượng trưng cho Phật thừa. Duy có một Phật thừa chớ không còn thừa nào khác. Chỉ khi nào chứng được Phật thừa, quý vị mới có thể đi trên đạo lộ này và ngồi trên cỗ xe lớn này mà thôi. Ðiều này dạy chúng ta phải biết dụng công làm sao để chuyển được pháp luân đặng có thể giáo hóa chúng sanh. Sao nói là đại cỗ xe bạch ngưu, mà không gọi là đại cỗ xe hắc ngưu, đại cỗ xe hoàng ngưu, hay đại cỗ xe hoa ngưu? Số là cổ xe này là màu trắng tượng trưng cho tự tánh của chúng ta thì không ô nhiễm. Quý vị tu pháp Ðại thừa ví như cỗ xe bạch ngưu di chuyển, phát ra tiếng linh kinh của bánh xe lăn (lân lân chuyển) trên đường. Ðương lúc dụng công đó, người tu tự thấy có một loại cảm giác, như sẽ nói trong câu kệ sau: Hoàng kiểm tiểu nhi khiêu khiêu toản. Ðó là cảm giác say sưa như người uống rượu, như trong giấc ngủ, hay giống như người đương nằm mộng, cuối cùng cũng không biết đâu là thật hay giả, hư (dối) hay thực, tay chân mềm nhũn, bủn rủn không còn gân sức, tựa bùn non nên không còn muốn làm gì hết. Nhưng ngay lúc ngồi thiền, hoặc không phải ngồi thiền, ngẫu nhiên thấy thân thể chấn động run cầm cập, có cảm giác như tim đập mạnh, bưng, bưng, bưng mà kỳ thực không phải tim đập, mà là tỳ tạng đập. Tỳ tạng hay lá lách, nếu đập sẽ giúp cho sự tiêu hóa. Mỗi khi quý vị chạy nhanh chẳng hạn, lá lách sẽ đập chạm vào bụng giúp cho sự tiêu hóa, nó làm việc nhiều một chút, khiến cho tỳ vị hoạt động nhiều hơn. Câu kệ tụng trên có chữ hoàng kiểm tiểu nhi, tức là nói “đứa nhỏ mặt vàng” là ngụ ý gì vậy? Ðứa nhỏ đó chỉ ý niệm của quý vị. Ðây là chữ ý trong nhãn, nhĩ, tỵ, thiệt, thân và ý. Ý nằm ẩn chứa trong ở bộ phận lá lách, và lá lách có màu vàng, do đó mới gọi ý là đứa nhỏ mặt vàng. Khiêu khiên toản, nghĩa là nhảy tới nhảy lui. Gặp tình trạng này, có số người ngồi thiền, đương lúc gặp lúc này, sẽ không biết tại sao tim mình lại đập mạnh như vậy, nghĩ mình đã bị bệnh tim, đâm ra lo lắng. Thực ra không phải là tim đập và không có gì phải hãi sợ, vì đó chỉ là một hiện tượng xảy ra trong quá trình dụng công tu đạo tức thấy tim đập mạnh giống như trong tình trạng sợ hãi. Khi cỗ xe lớn bạch ngưu chuyển bánh pháp luân, ý niệm bên trong sẽ rung chuyển mạnh giống y như sợ sệt gì. Trong tâm như con thỏ nhảy lên nhảy xuống liên hồi. Nhưng thực ra đó chỉ là đứa nhỏ mặt vàng nhảy tới nhảy lui mà thôi. Nhược vấn cá trung hà chỉ thú. Nếu quý vị hỏi, đây có nghĩa là gì? Có đạo lý gì? Có tông chỉ gì? Có lý thú (hướng) gì? Nếu quý vị muốn hỏi, hãy nghe câu kệ sau: Tiền tam tam tiếp hậu tam tam. Trước sau ba nơi. Ngay lúc ba chỗ phía trước tiếp liền ba chỗ phía sau, phía trước hợp với đường sanh tử phía sau tiếp nối. Ðây là nói vấn đề sanh tử. Trước đây đường sanh tử phân biệt với nhau, là con đường mà mỗi người phải đi qua, sanh đi đường sanh, tử đi đường tử, đường sanh và đường tử chẳng đồng. Còn bây giờ thì sao? Tới cảnh giới này rồi thì sao? Sanh và tử là một, sanh cũng là tử, tử cũng là sanh, cũng giống như nghĩa sắc không, sắc chẳng khác không, không chẳng khác sắc, sắc chính là không, không chính là sắc. Sanh tử không phải là hai. Tới đây rồi thì sanh tử là một, hay nói khác chẳng có sanh và chẳng có tử. Tuy nhiên, chúng ta phải dụng công. Nếu không dụng công, hoặc như tiến một bước lại lùi bốn bước thì cũng thành vô dụng. Cho nên, trừ phi quý vị không muốn tu, còn như tu thì phải ngày ngày tiến tới tinh tấn. Chỉ cần quý vị lùi một bước là coi như mất hết công phu lúc đầu. Nếu muốn tu tiếp quý vị phải đi lại từ đầu. Tóm lại tu đạo là chỉ có tiến lên chớ không được lùi bước.
Vô vô minh, diệc vô vô minh tận, nãi chí vô lão tử, diệc vô lão tử tận.(Không có vô minh, cũng không có hết vô minh, cho đến không có già chết, cũng không có hết già chết)
Vô vô minh tận bổn tánh không Vọng hành liễu biệt danh sắc tòng Lục nhập xúc thọ ái thủ hữu Lai sanh lão tử tận tương đồng Vạn lý tình không tuyệt vân ảnh Mãn đàm trừng thủy hiển nguyệt minh Như nhân khát ẩm tri lãnh noãn Thuyết thực trợ trưởng tổng phạp công.
Vô vô minh, diệc vô vô minh tận, nãi chí vô lão tử, diệc vô lão tử tận. Chỗ này kinh nói về Thập Nhị Nhân Duyên, pháp tu của Duyên Giác thừa. Do mười hai thứ duyên làm trợ duyên, giúp con người sanh ra rồi lại chết, chết rồi lại sanh. Duyên giác tu pháp mười hai nhân duyên mà hiểu rõ đạo lý nhân sanh, và khai ngộ, chứng đắc quả Bích Chi Phật, Ðây gọi là Trung thừa. Thanh văn thuộc hàng Tiểu thừa, Bích-chi Phật là Trung thừa, Bồ-tát là Ðại thừa. Sao gọi là vô minh? -Vô minh là không sáng tỏ minh bạch. Tục ngữ gọi là hồ đồ, đây là tình trạng mù mờ, không hiểu rõ nghĩa lý. Bởi không hiểu rành rọt nên hành động có tính cách hồ đồ, làm càn, làm những việc không nên làm. - Vì hành động không đúng nên lại đưa tới nhận thức hư vọng, hão huyền. - Nếu nhận thức hão huyền, thứ đến là có sự hồ đồ về danh sắc - Hồ đồ về danh sắc, tức nhập hồ đồ, biến thành lục nhập. Có nhập hồ đồ, tức lục nhập, và kéo theo các sự hồ đồ về các thứ sau: Xúc hồ đồ sẽ khiến nghĩ đến một loại hưởng thọ hồ đồ, lại có ái hồ đồ kéo đến thủ hồ đồ, đắc hồ đồ, sẽ có sanh, lão, tử. - Xúc, tức sự đụng chạm - Thọ, cảm thọ - Ái, là ham thích - Thủ, giữ lấy - Hữu, có được, hiện hữu - Sanh, rồi từ sanh qua - Lão, từ lão đến - Tử. Nhân duyên là như vậy, chẳng qua vì vô minh là đầu mối, là sự hồ đồ lúc khởi thủy nên nó kéo theo cả một hậu quả hồ đồ, trải qua một kiếp sống hồ đồ cho đến kiếp sau cũng lại hồ đồ như vậy. Cho nên mười hai nhân duyên chính là một vòng nhân duyên hồ đồ, mà kẻ phàm phu không thể hiểu rõ cho được. Vô vô minh tận bổn tính không. Mười hai nhân duyên bắt đầu từ sự hồ đồ, mê mờ. Lòng dục của con người, như hoặc là ham thích ăn, hay ham thích sắc dục, bởi đâu mà sanh ra? Tất cả cũng từ vô minh. Thập nhị nhân duyên giải thích cho chúng ta hiểu rõ con người thọ sanh như thế nào và tử ra sao? Bởi có vô minh nên mới có vấn đề tính dục, nói khác là hành vi tính dục của trai gái. Do hồ đồ mà có hành vi này, rồi cũng trong sự hồ đồ mà có thức, thức đó chính là thân trung ấm. Khi nam nữ giao hợp, một tia sáng rất nhỏ lóe ra, và nếu thân trung ấm kia có một sự liên hệ quyến thuộc nào đó với cha hay mẹ, thì ngay đấy dù có cách xa hàng vạn dặm cũng nhập vào cái tia sáng để đến đầu thai. Thức đã đầu thai nên có danh sắc. Danh là nói chung là bốn uẩn thọ, tưởng, hành, thức, còn sắc là sắc uẩn. Trong bào thai thì bốn uẩn vừa nói chỉ có tên mà thôi, chưa thật sự thành tựu. Ðợi khi danh sắc đã phát triển đầy đủ thì có lục nhập thành tựu. Lục nhập do sáu căn mà sanh ra sáu thứ tánh: thấy, nghe, ngửi, nếm, cảm giác và biết. Khi có sáu loại lục nhập này, thì đứa trẻ sẽ có một loại xúc giác. Cho nên lục nhập duyên xúc, gây nên sự xúc chạm. Có xúc chạm là có thoï, tức là lãnh thọ. Thọ mang lại ái, tức là lòng ưa thích. Vì ưa thích nên muốn giữ lấy, do đó người ta nói ái duyên thủ, giữ lấy cái mình thích. Ý đã muốn giữ nên có sự chiếm hữu, tức là đắc. Từ đó mà có sự sanh ra (đời sau), sanh rồi đến lão tử, nói đủ mười hai nhân duyên. Nếu không có vô minh thì sẽ không có hành, vô minh diệt thì hành diệt; hành diệt là thức diệt; thức diệt là danh sắc diệt; danh sắc diệt tức lục nhập diệt; lục nhập diệt tức xúc diệt; xúc diệt là thọ diệt; thọ diệt là ái diệt; ái diệt là thủ diệt; thủ diệt là hữu diệt; hữu diệt thì sanh lão và tử đều diệt; diệt hết mười hai nhân duyên. Bởi vậy mới nói “vô minh tận bổn tánh không”, bổn tánh không thì không có vô minh. Vọng hành liễu biệt danh sắc tòng. Hành là vọng hành, hành vi hư dối. Liễu biệt là nói về thức. Sau khi có thức thì có danh sắc (danh sắc tòng). Lục nhập xúc thọ ái thủ hữu. Danh sắc đã có thì có các thứ sau nối tiếp, đó là: lục nhập, xúc, thọ, ái, thủ, hữu. Lai sanh lão tử tận tương đồng. Vì có hữu nên có sanh trong đời sau (lai sanh). Ðời sau đã sanh ra thì sẽ có giaø và chết. Cho nên nói lục nhập, xúc, thọ, ái, thủ, hữu, rồi lại sanh lão tử cũng đồng như vậy (tận tương đồng). Vạn lý tình không tuyệt vân ảnh. Vạn lý tình không là trời tạnh ráo, hàng vạn dặm bát ngát. Tuyệt vân ảnh là không một bóng mây. Ðây ngụ ý rằng vòng nhân duyên như một cái xâu chuỗi liên kết chặt chẽ với nhau. Nếu nhân duyên diệt hết được thì cũng tương tự như vạn lý tình không, không khoảng trời vạn dặm, mây đen, mù mờ gì cũng không có như nói trong câu kệ. Mãn đàm trừng thủy hiển nguyệt minh. Trạng thái nói trên chính là cảnh tượng của mặt hồ nước trong (mãn đàm trừng thủy) hiện rõ bóng mặt trăng sáng (hiển nguyệt minh). Như nhân khát ẩm tri lãnh noãn. Nếu quý vị ngộ được pháp Thập nhị nhân duyên, có được công phu này rồi, thì khi công phu tới nơi, sẽ giống như người đương khát mà uống nước, nước nóng hay lạnh quý vị sẽ tự biết (tri lãnh noãn). Thuyết thực trợ trưởng tổng phạp công. Ðiều chính yếu là phải thực sự tu hành, phải tham ngộ được pháp Thập nhị nhân duyên này, còn như chỉ biết nói suông rằng: “thập nhị nhân duyên là không! Là không! Là không!” nói nó là không hết, chẳng hạn, mà không thể hội nhập được ý nghĩa của nó, tức chưa chân chánh chứng đắc loại đạo lý không này. Ðây cũng giống như câu “thuyết thực” nói trong kinh Lăng-nghiêm: “Tỷ như thuyết thực, chung bất năng bão”, nghĩa là cứ nói suông rằng ăn, rốt cuộc không no bụng. Dù có nói đến bao nhiêu ngày cũng vậy mà thôi không thể no được. Còn “trợ trưởng” là lấy trong truyện xưa của người nước Tống. Hồi đó hễ cứ thấy ai ngu ngốc là người ta bảo đó là người nước Tống. Tại sao? Bởi vì người nước Tống là người ngu si nhất. Ngu đến nước nào? Câu chuyện có tên là: “Người nước Tống thương cây mạ không lớn nên kéo cho nó cao lên”. Có một người ở nước Tống kia, trồng lúa, thấy cây mạ của mình chậm lớn. Anh ta nghĩ kế giúp cho cây mạ mau lớn bằng cách lấy tay kéo cây mạ cao lên, một hai tấc. Kế đó, thân thể mệt nhoài vì công anh ta kéo các cây mạ lên, quá cực nhọc vất vả, anh ta chạy về nhà bảo với mọi người rằng, anh đã giúp cho mạ lớn lên và do đó đã bị bệnh. Ðứa con của anh ta nghe thấy vậy, nghĩ bụng chắc là cha của mình có nhiều tài cán, hay có pháp thuật thần thông gì mới có thể làm cho cây mạ mau lớn như vậy, nó bèn chạy ngay ra đồng coi thử cha mình đã dùng bùa chú gì, thì thấy mạ trong ruộng đều khô héo, chết queo hết. Các thí dụ này nêu ra là để ngụ ý rằng kẻ dụng công không nên có những tư tưởng như sau: “Ta đã khai ngộ! Ta đã khai ngộ!” hoặc “Tại sao ta chưa khai ngộ? Làm sao để được khai ngộ đây?” Hoặc nghĩ: “Ta bước tới vài bước cũng chẳng khai ngộ, bước về sau cũng chẳng khai ngộ, nhảy lên vài cái cũng chẳng khai ngộ, ngồi đây cả tiếng đồng hồ chẳng khai ngộ, rốt cuộc làm sao để khai ngộ?” Nếu quý vị có những tư tưởng như cái tâm này thì vĩnh viễn quý vị sẽ không khai ngộ. Tại sao vậy? Vì chính cái tâm muốn khai ngộ đó đã đè nén cái khả năng khai ngộ của quý vị rồi, giống như hành động của người nước Tống kia giúp cho mạ mau lớn vậy. Cho nên câu kệ nói rằng: “Thuyết thực trợ trưởng tổng phạp công”. Tổng phạp công nghĩa là chẳng được công gì. Chúng ta phải giữ tâm khí mình bình tĩnh tu hành, phải thực tiễn đặt bước chân đi một cách chân thực. Không nên có ý nghĩ rằng ngày mai ta có khai ngộ không đây? Hay là ngày mốt sẽ khai ngộ đây? Rốt cuộc thì tới ngày nào mới được khai ngộ? Trong tâm không nên sanh ra những tư tưởng đó. Nếu nghĩ như vậy chính là vọng tưởng. Nếu quý vị còn có vọng tưởng này thì khai ngộ sẽ sợ chạy mất. Vì khai ngộ sợ vọng tưởng, nên khi quý vị có vọng tưởng, khai ngộ sẽ bỏ chạy. Tại sao tim quý vị đập? Bởi nó sợ vọng tưởng đó! Nó cũng sợ khai ngộ. Một khi quý vị khởi tâm muốn khai ngộ, tim quý vị đập mạnh. Tim đập tức vô hình trung các nghiệp chướng sẽ hoảng sợ. Nghiệp chướng nói: “Y sắp khai ngộ đó, ta phải làm sao đây?” và nó sẽ chẳng làm gì được.
Vô khổ tập diệt đạo. (Không có khổ, tập, diệt, đạo)
Chư khổ bức bách các tương công Tụ tập chiêu cảm tự bất đồng Duy diệt khả chứng cứu cánh lạc Thị đạo ưng tu ngộ pháp không Tam chuyển Tứ đế pháp luân vận Thất giác Bát chánh ý niệm cần Nhất đán quán thông thành thánh quả Thiên chân hữu dư nãi hóa thành
Câu “vô khổ tập diệt đạo” trong kinh là pháp không của Thanh Văn. Khổ, tập, diệt, đạo là pháp Tứ đế, pháp tu của hàng Thanh Văn. Thế nào gọi là Thanh Văn? Nghe thanh âm của Phật mà ngộ đạo gọi là Thanh Văn. Ðây là nói về hàng chúng sanh căn cơ Tiểu thừa được đức Phật giáo hóa lúc ban sơ. Khi đức Thích-ca mới thành đạo, Ngài giảng kinh Hoa-nghiêm, nhưng hàng Nhị thừa không hiểu, họ có mắt mà không thấy, có tai mà không nghe. Tại sao có mắt mà không thấy? Bởi pháp này quá kỳ diệu, quá cao xa, quá to lớn. Kỳ diệu đến độ hàng Nhị thừa không thể hiểu được loại pháp không thể nghĩ bàn này. Lúc đó, Ngài hiện ra thân tướng Lô-xá-na ngàn trượng đứng bên cạnh các chúng sanh khiến cho Nhị thừa chỉ như những đứa trẻ, không thể thấy được thân tướng cao tột của Phật. Ðây chính là:
Ngưỡng chi di cao Toản chi di kiên Chiêm chi tại tiền Hốt yên tại hậu Dịch nghĩa: Trông lên càng cao Ðục vào càng cứng Xem thấy ở trước Bỗng chốc ở sau. Ngẩng đầu lên xem thấy chẳng tới đâu, dùng khoan dùi lỗ chẳng đục nổi. Ngó nhìn phía trước, bỗng nhiên chạy về đằng sau. Ý nói rằng hào quang đó nguyên nó ở đàng sau, lại thấy chạy ra đàng trước. Ánh sáng bên trái lại chạy qua bên phải. Tương tự như trong kinh Lăng-nghiêm, khi đức Phật phóng quang bên trái, Tôn giả A-nan nhìn qua bên trái. Phóng qua bên phải, Tôn giả nhìn qua bên phải, ngước nhìn phía trước, bỗng chốc ánh sáng chạy ra phía sau. Bởi pháp đó chẳng thể nghĩ bàn nên hàng Nhị thừa không thể tiếp nhận được, không có cách gì hiểu nổi trọn vẹn. Do đó mới nói, có tai mà không nghe được giáo lý viên đốn này (viên giáo và đốn giáo). Bởi vì pháp này quá thâm sâu, nên họ không hiểu, do đó đức Phật mới giấu cái lớn, bày cái nhỏ ra (ẩn đại thị tiểu), hiện thành thân một Tỳ-kheo già, cao 1 trượng 6 thước, mà giảng pháp Tứ đế. Pháp Tứ đế gồm khổ, tập, diệt, đạo. Phật chuyển bánh xe pháp Tứ đế này ba lần: lần đầu là thị chuyển, lần thứ nhì là khuyến chuyển, lần thứ ba là chứng chuyển. Chuyển là nghĩa vận chuyển, như nói sáu nẻo luân hồi vận chuyển, vận chuyển tới, vận chuyển lui chẳng hạn. Cho nên gọi là ba lần chuyển pháp Tứ-đế. Thứ nhất: Thị chuyển trình bày về tánh chất của Tứ đế. Ðây là khổ, với đặc tính của nó là bức bách. Ðây là tập, tánh chất của nó là sự chiêu cảm. Ðây là diệt, tánh là khả chứng, có thể đạt tới. Ðây là đạo, có thể tu được. Thứ hai: Khuyến chuyển có nghĩa như sau: Ðây là khổ, điều đó các người nên biết. Ðây là tập, nên chấm dứt nó. Ðây là diệt, các người phải chứng được. Ðây là đạo, các người phải tu theo. Thứ ba: Chứng chuyển thì có nghĩa như sau: Ðây là khổ, các người phải biết. Tôi đã biết rồi, không biết thêm nữa. Khổ là cái mà các người phải biết, còn như tôi thì tôi đã biết rồi, tôi không thể “đã có đầu lại thêm đầu” lại biết thêm nữa. Ðây là tập, các người phải đoạn trừ nó. Tôi đã đoạn trừ nó rồi, không đoạn trừ nữa. Tôi bảo các người phải đoạn trừ, còn tôi thì đã đoạn được chưa? Tôi đã đoạn trừ nó rồi, nên không phải đoạn trừ lần nữa, bây giờ là chờ đợi các người hãy đoạn trừ nó đó. Ðây là diệt, các người phải chứng. Tôi đã chứng, không cần phải chứng một lần nữa. Tôi đã chứng cái diệt này, tức là chứng được niềm vui Niết-bàn, tôi không cần phải chứng lại nữa, mà chờ cho các người chứng đó. Ðây là đạo, các người phải hành trì. Tôi đã hành trì rồi, không cần phải hành trì một lần nữa. Tôi đã tu qua rồi, không cần phải tu lại nữa. Như vậy là chứng chuyển, chứng minh tự mình chứng đắc rồi mới bảo người khác tu hành. Nếu tự mình không chứng thì không thể bảo người khác tu được. Pháp đầu tiên của Tứ đế là khổ. Quý vị cho rằng khổ đây là thật hay giả? Chữ “đế” có nghĩa là chân thật. Khổ là một sự thật, chân khổ. Giống như tôi có một đệ tử, cô bảo bạn trai, khách trần như vầy: “Khách trần, hãy mau đi đi! Tôi đang khổ, nếu anh không đi thì tôi sẽ khổ lắm!” Khách trần nói về một vật của ý thức (an object of perception) Ðây là trường hợp hiện thân nói pháp, thật là có chuyện như vậy. Nếu khách trần không đi thì thật đúng là rất khổ. Quý vị cho là việc này có kỳ quái quá không? Khách trần đi rồi thì sẽ bớt khổ. Khổ có ba loại: khổ khổ, hoại khổ và hành khổ. Khổ cũng chia thành tám loại: sanh khổ, lão khổ, bệnh khổ, tử khổ. Bốn thứ này thuộc về bổn thân chúng ta. Còn bốn thứ do ngoại cảnh mang tới, đó là: ái biệt ly khổ, oán tắng hội khổ, cầu bất đắc khổ, ngũ ấm xí thịnh khổ. Ảnh hưởng của ngoại cảnh bên ngoài còn mang lại vô lượng thứ khổ. Chư khổ bức bách các tương công. Khổ đế gồm rất nhiều thứ khổ (chư khổ). Chúng khổ bức bách làm người ta ngộp thở không thể thở được. Chúng đều đến tấn công (các tương công), đè ép và đoạn hơi thở người ta khiến không chịu nổi. “Khách trần mau cút đi, Tôi khổ quá rồi.” Ðó là khổ đế, chân khổ. Khách trần ào tới, sáu thức sáu trần ở đâu đâu cũng tấn công tới tấp đến quấy nhiễu, bao thứ khổ dồn tới, đã khổ lại thêm khổ. Ba khổ bức bách, tám khổ bức bách, vô lượng khổ cũng tới bức bách. Các thứ khổ đều đến bức bách người, cho nên nói như trong câu tụng ở trên. Pháp thứ hai của tứ đế là tập đế. Tập đế là phiền não, hết thảy phiền não. Phiền não còn lợi hại hơn cả khách trần. Ở bên ngoài khách trần chỉ kích thích chút ít, nhưng một khi khách trần mà tấn công vào bên trong thì liền có phiền não phát sanh. Sao có phiền não? Ðó là vì ông chủ bị dao động bởi khách trần, đến nỗi ông chủ không còn làm chủ được nữa, không biết mình là chủ nên phát nóng giận, lại dấy lên phiền não. Quý vị thấy phiền não so với khách trần có lợi hại hơn không? Ðối với khách trần, quý vị còn có thể nói: “Khách trần! Xin bạn đi ngay cho! Bạn không đi thì tôi khổ lắm!” Quý vị có thể xua khách trần qua một bên, nhưng đối với ông chủ, quý vị làm sao có thể xua đuổi ông chủ đi được. Ông chủ đã ở ngay trong nhà của quý vị rồi, còn đi đâu nữa? Phiền não là một thứ tôi rất không muốn nói tới. Tại sao vậy? Khi giảng về phiền não, tôi chỉ sợ quý vị có thêm phiền não thôi. Trước khi tôi nói ra chắc quý vị cũng chẳng biết có bao nhiêu phiền não, và cũng chẳng hiểu chúng nó ra sao. Dù quý vị khởi sanh một cái phiền não, nhưng chẳng quan tâm, rồi nó cũng qua đi mà mình không hay biết. Nay nếu tôi giảng kỹ về phiền não, quý vị sẽ bảo: “Cái này là loại phiền não gì vậy? A! Cái này là cái đó đó... Thế là từ phiền não này quý vị lại thêm một cái phiền não khác nữa. Như vậy lại càng nhiều phiền não hơn. Bởi lý do này, nên dù tôi đã giảng kinh từ bao lâu nay rồi, tôi vẫn không hề nói có bao nhiêu phiền não cả. Có thể quý vị bảo rằng: “Thầy đã từng giảng qua rồi.” Quý vị nghe hồi lúc nào vậy? “Thầy chẳng phải đã nói tới tám vạn bốn ngàn phiền não hay sao?” Ðúng vậy, tôi có nói tám vạn bốn ngàn phiền não, nhưng con số này quá lớn đi, nên tôi cũng không nói tên của từng món phiền não. Nay, tôi nói để quý vị nghe, quý vị sẽ biết tên từng phiền não một. Khi biết tên nó rồi, quý vị cũng sẽ dễ sanh phiền não hơn so với lúc trước, nên tôi không nói. Chỉ sợ quý vị dễ sanh phiền não. Nhưng, nay thời cơ đã tới lúc, cơ duyên cũng đã thành thục hội đủ để ngày hôm nay nói thật nhiều về phiền não. Nhiều phiền não là nhiều đến bao nhiêu lận? Hai mươi món phiền não, gọi là tùy phiền não. Tùy nghĩa là theo, theo gót. Theo gót ai? Ði theo quý vị và cũng đi theo tôi. Quý vị có phiền não thì phiền não theo quý vị, quý vị đi chúng đi theo. Tôi có phiền não, phiền não cũng đi theo tôi; người kia có phiền não, phiền não cũng bám theo như vậy. Ngoài ra còn có sáu loại phiền não căn bản. Trong hai mươi tùy phiền não thì lại có loại chỉ là tiểu phiền não, gồm 10 món; một loại trung phiền não gồm hai món; một loại đại phiền não gồm 8 món. Trong hai mươi tùy phiền não đó các vị muốn có bao nhiêu món. Quý vị muốn bao nhiêu, tôi cho quý vị bấy nhiêu. Quý vị muốn một cái, tôi cho một cái, muốn mười cái tôi cho mười cái, muốn mười lăm cái, tôi cho mười lăm cái, Toàn bộ hai mươi cái, đều cho quý vị hết cũng được. Tiểu phiền não là gì? Mới đầu tôi có thể hình dung nó ra sao nhưng cần rất nhiều thời gian. Hơn nữa tôi muốn thật sự diễn tả cái phiền não này ra sao, trước tôi đánh quý vị một cái, đó chính là phiền não. Ðây là mười tiểu phiền não: 1. Phẫn. Phiền não thứ nhất là phẫn. Phẫn là trạng thái bất bình, không bằng lòng. Cái đó chẳng phải là phiền não sao? Một trạng thái chán ghét đến cực điểm đó là phẩn. Quý vị có thích nó không? Nếu quý vị muốn thì quý vị mang nó đi. Tôi chẳng thích nó, nên tôi muốn đem tặng cho người. Vậy có ai muốn nhận nó chăng? Nếu không tôi đợi từ từ rồi lại đem tặng cho người khác. 2. Hận. Tôi hận bạn chẳng hạn, tại sao tôi oán hận bạn đến thế? Thế nào là hận? Hận là đối nghịch của ái thương. Bởi đâu mà hận người vậy? Nguyên nhân vì thương người ta mà thương chẳng được, nên hóa thành hận. Tôi có một cô đệ tử có bạn trai thương yêu. Khi nghe cô này nói muốn xuất gia, cơn hận của anh bạn trai nổi lên, anh ta nói trong điện thoại: “Tôi hận cô!” làm cho cô này sửng sốt và hãi hùng. 3. Não. Phiền não thứ ba còn lợi hại hơn, không phải chỉ hận, mà còn thêm não nữa. Chữ “não” có nghĩa cùng với khổ não, mà cũng cùng nghĩa với phiền não, và ảo nộ, não. Vô luận quý vị khổ não, phiền não hay não nộ, trạng thái nào cũng đều khiến quý vị thật không tự tại. Sao gọi là não? Viết theo chữ Hán, thì chữ “não” này do chữ não là đầu óc mà ra. Não làm cho quý vị đau đầu, cặp mắt cũng phát lửa đỏ. Cái đầu này không biết là lớn bao nhiêu? Não phát sanh, não càng nhiều, đầu càng to. Não đến cực điểm sẽ làm quý vị xuất huyết não, đứt mạch máu đầu, mà chết được. Cho nên não rất ghê gớm, đầu to dần, to dần, lớn đến cực điểm, máu trên đầu chảy ra thì chết. Ðây là não của phiền não, vậy có ai thích cái phiền não này không? Nếu ai thích, nay tôi xin bố thí, cho họ cái phiền não đó! 4. Phú. Phú nghĩa là phú tàng, che trùm, che dấu, như trong câu thiên phú địa tải, trời che đất chở. Phiền não này lợi hại hơn các món phẫn, hận và não đã nói trên. Ba thứ này chỉ biểu hiện ở bên ngoài, còn phú thì không muốn người ta biết, tự mình che khuất bên trong, do đó mới có tên là phú tàng. Phú làm tổn hại chính mình rất nhiều. Tổn hại ra sao? Phú làm thương tổn bao tử. Dân Mỹ ít khi bị chứng này. Người Trung Hoa thường hay bị, nhất là trong số những người xuất gia. Tại vì sao? Số là, phiền não này bị che dấu ở bên trong, không lộ ra ngoài cho ai thấy. Bởi cố nén nó bên trong dạ nên sanh ra bệnh ở bao tử. Ai bị bệnh bao tử thì chúng ta biết là người đó đã có loại phiền não này. Lối nói này chính xác nhất, tôi ở trong vị trí này mà nói cho quý vị nghe đó. 5. Cuống. Cuống là nói dối. Theo cách viết chữ Hán thì trong chữ “cuống”(誑) có chữ “cuồng” (狂), và bên cạnh có bộ “ngôn”(言) nghĩa là ngôn ngữ. Nguyên là trong lòng nó vốn bất an, nhưng một khi có ai hỏi điều chi làm nó phiền não, thì nó nói dối là không có: “Tôi đâu có phiền não gì! Ai là người phiền não chớ?” Nó còn hỏi lại quý vị:“Ai sanh phiền não?” Chính là lửa vô minh đã bùng lên ở trong lòng nó, như muốn đốt cả trời đất này. Nhưng khi quý vị hỏi nó thì nó vẫn một mực nói dối là không có phiền não. Tôi vốn không muốn giảng cái phiền não này, sợ có ngày hỏi quý vị, quý vị cũng lại nói dối. Nếu không giảng, quý vị sẽ không hiểu cách thức nói dối ra sao thì sẽ khỏi phải nói dối. Vậy là trước tiên có phiền não “phú”, là sự che dấu, sau đến cuống tức là nói dối. 6. Siểm. Siểm là nịnh hót. Tỷ như trong lòng quý vị vốn không ưa người đó, nhưng trước mặt người ta quý vị vẫn nói một cách ngọt ngào. Hiện nay có câu nói rất phổ biến là “bợ đít”. Cũng như trường hợp một anh nghèo trông thấy ai giầu có, liền chào hỏi: “Ồ! Ông Trương đó hả, nay ông tính đi đâu vậy!” Ðại khái là cái lối siểm nịnh đó. 7. Kiêu. Kiêu là kiêu ngạo. Khi có ý nghĩ: “Anh có tiền thì mặc anh, không ăn nhằm gì đến tôi. Anh không đáng cho tôi quan tâm. Xem đây! Trên đời này tôi là số một. Thân tôi cao như núi Tu-di thì việc gì tôi phải lịch sự với anh chớ?” Phiền não, siểm phía trước, nay trở thành kiêu ngạo. Quý vị có giỏi thì nịnh hót đi, còn tôi thì chẳng coi ai ra gì; nên nịnh hót đổi sanh kiêu. 8. Hại. Hại là làm hại, làm cho tổn hại. Có ý nghĩ như: “Anh có tiền, có thế lực, tôi sẽ cho anh một nhát dao, thử coi anh còn đáng giá gì nữa không?” Ðây là ý tưởng hại người khác, tuy chẳng phải là hành động thực, mà chỉ là những ý nghĩ, ý nghĩ muốn hại người. 9. Tật đố. Tôi chưa có dịp nói cho các vị loại phiền não này, bởi mỗi người quý vị đều đã có nó từ lâu rồi. Quý vị đã lấy trộm được nó từ đâu, chẳng ai biết. Tên nó chính là tật đố, hay lòng ghen tỵ. Cho nên tôi có nói qua là rất nhiều người có loại tật đố này. Quý vị ghen với người ta, người ta ghen tỵ quý vị. Nhưng quý vị không biết tật đố từ đâu tới. Cho nên tôi nói quý vị đã lấy trộm, vì không rõ ràng về xuất xứ của nó. Phàm vật gì ta có được mà không rõ ràng, hay mơ hồ về lai lịch của nó, đều cũng có thể coi như là đồ lấy cắp. Nay tôi nói rõ, để các vị biết rằng chính nó ở trong danh sách của mười tiểu phiền não. 10. Xan. Xan là san tham hay là bỏn xẻn. Quý vị chẳng muốn bỏ ra bất cứ một món gì mà quý vị chẳng ưa bố thí. Quý vị nắm trong tay một đồng tiền, quý vị nắm thật chặt, nắm chắc quá khiến tiền chảy ra thành nước. Lúc đó quý vị kêu lên: “Tiền của tôi biến mất rồi. Tôi chưa xài nó mà sao nó chạy đi đâu mất rồi?” Vậy là tôi đã giảng xong về 10 tiểu phiền não. Hai món trung phiền não là vô tàm và vô quý, tức là không biết xấu hổ, hay không biết thẹn. Chữ “tàm” (慚) theo cách viết chữ Hán thì gồm chữ “trảm” ( ) và bộ “tâm” (心) ở bên cạnh. Trảm là chém, như chém đầu, chém đứt - trảm đoạn - chém đứt phiền não chẳng hạn. Có phiền não này - vô tàm (không xấu hổ) - thì khi quý vị làm một điều sai quấy, quý vị không cho đó là sai mà quý vị vẫn cho việc làm của quý vị là đúng, do đó mà quý vị không biết hối cải. Chữ tàm cũng là trong tâm nên đoạn phiền não. Nếu quý vị không đoạn nó, đó cũng gọi là vô tàm, trong tâm có một loại tâm sát khí, nếu không cải đổi đó thì là vô tàm. Chữ tàm trong tiếng Hoa là không biết xấu hổ. Tại sao gọi là xấu hổ? Xấu hổ là không dám gặp người. Quý vị làm chuyện không được quang minh chính đại lẽ ra không còn mặt mũi nào thấy mọi người, nhưng quý vị vẫn không cho mình là sai, quý vị lại còn bảo: “Ðiều đó có quan hệ gì? Người ta cũng làm thế đó!” Rồi quý vị tìm lý lẽ tự làm luật sư để tự bào chữa cho quý vị, quý vị tự bảo rằng mình là đúng, lý trực khí tráng, nghĩa của vô tàm là như vậy. Chữ “quý” (愧) trong vô quý thì lấy từ chữ “quỷ” ( ) ghép vào bộ “tâm”. Tâm của quý vị không quang minh, vậy mà sự không quang minh đó vẫn được quý vị coi là phải. Như vậy gọi là vô quý. Quý là thẹn. Tỷ như trong lòng có điều gì đáng hổ thẹn, quý vị phải xin lỗi người ta, nhưng quý vị không xin lỗi, lại còn nghĩ rằng mình chẳng có điều gì phải xin lỗi người. Vô tàm và vô quý là hai loại trung phiền não. Còn đại tùy phiền não thì có tám món. Trước hết là: 1. Bất tín. Quý vị chắc nghĩ không ra, bất tín lại là phiền não. Người nào có loại phiền não này thì quý vị nói gì họ cũng chẳng tin. Nói sai họ không tin đã đành, mà nói đúng họ cũng chẳng tin, nói cái gì, họ cũng chẳng tin hết. Dù quý vị có nói như trên trời rải hoa, đất mọc hoa vàng, nói hay tới cỡ nào đi nữa, họ cũng như chẳng nghe qua, cũng vô ích. Quý vị nói có đạo lý, họ không tin; nói không có lý, họ cũng không tin. Quý vị nói nhiều một chút, cũng không tin, nói ít một chút cũng không tin. Quý vị giảng về có, giảng về vô, giảng về không, giảng về bất không, tất cả đều vô hiệu quả, họ đều chẳng tin. Nói tóm lại, tông chỉ của họ, chính là không tin (bất tín). 2. Giải đãi. Chắc không một ai nghĩ rằng giải đãi lại là một loại tùy phiền não cỡ lớn. Giải đãi là thế nào? Ðó là sự lười biếng. Lười biếng chẳng tinh cần học các pháp môn. Bất luận làm gì y cũng lười biếng, thậm chí đến ăn cơm mà cũng uể oải, ăn một miếng nhai cả 5 phút mới ăn miếng thứ hai, đến khi ngủ cũng tỏ ra lười biếng. Làm gì thì mới không lười vậy? Chỉ có lúc nào cùng với bạn bè ngồi đánh “mạt chược” thì mới thấy họ có tinh thần. Có người lười biếng trong việc học Phật pháp, trong việc tu hành. Không những chỉ riêng tự thân họ lười biếng, mà họ còn muốn làm cho người khác cũng lười biếng. Không những họ ảnh hưởng người khác lười biếng. Họ cốt không muốn cho ai làm chuyện gì cả. Giống như tôi có một đệ tử, y ngủ cả 8 tiếng đồng hồ. Tại sao vậy? Vì thấy người bên cạnh thức dậy sớm nên y muốn ngủ thay cho người đó. Ðây là một loại làm biếng. Sự giải đãi này mang đặc tính phiền não. Y nghĩ bụng rằng: “Các người tu hành, tôi chẳng tu hành. Cái nết lười tu của tôi sẽ khiến cho các người cũng sẽ phải theo tôi. Cho các người cứ tinh tấn tu hành đi! Tu trong hai ngày, rồi, chưa tới ngày thứ ba, các người cũng sẽ giải đãi cho coi!” Do đó, họ lười biếng đã đành, mà còn ảnh hưởng luôn tới người khác cũng lười biếng theo họ. 3. Phóng dật. Phóng dật hay còn gọi là phóng đãng. Phóng nghĩa là buông thả, dật nghĩa là tản mạn. Ðây là thái độ buông thả, không theo phép tắc, chẳng những chính mình không theo quy củ, mà lại còn mong tất cả mọi người cũng buông thả như vậy. Chẳng hạn y thích uống rượu, y lại muốn lôi tất cả mọi người đến biển rượu, để cùng tắm với rượu. Y làm bất cứ chuyện gì, y cũng muốn lôi người khác đi theo y. Y đi khiêu vũ, y kéo tất cả đến vũ trường; y thích coi phim ảnh, y sẽ rủ tất cả những ai y quen biết đến các rạp chiếu bóng; y thích xuống địa ngục, y lôi tất cả xuống địa ngục; y muốn làm quỷ đói, y nói thật hay về loài quỷ đói, để mọi người đi cho mau, cả bạn bè thân thích của y, y lôi hết đến cảnh giới ngạ quỷ. Y thích làm súc sanh chẳng hạn, y bảo: làm người đủ rồi, làm thân con chó hay hơn. Hãy coi con chó, nó không phải làm việc, lại được người cho ăn, được người săn sóc, vậy không phải là tốt lắm sao! Chẳng riêng y thích làm kiếp chó, y còn kéo theo cả bạn bè thân thuộc theo y làm thân con chó. Phóng dật là nghĩa như vậy. 4. Hôn trầm. Cái này đến với bất cứ ai. Tại vì sao? Ðương ngồi nghe kinh, đương ngồi thiền, rồi như cảm thấy như mình vào định. Thật ra, đó chỉ là hôn trầm, còn nói: Tôi nghe kinh rất rõ ràng mà, nhưng đầu thì gục xuống muốn làm bạn với chân. Ðó là hôn trầm. Hôn trầm tức là làm một chuyện gì mà tinh thần không được phấn chấn, cảm giác như buồn ngủ. Bảo là ngủ nhưng không phải là ngủ thật; bảo là không ngủ nhưng đầu óc không được tỉnh táo, nghe như có tiếng giảng: “Tôi nghe như vầy” thật lớn tiếng, nhưng thật ra “Tôi có nghe gì đâu!” Ðó gọi là hôn trầm. 5. Trạo cử. Trạo là lắc, lắc đầu. Cử là đưa lên. Như vậy nghĩa là gì? Tỷ dụ quý vị đương ngồi nghe kinh. Bỗng dưng đầu quý vị dao động. Chẳng phải giống như ngài A-nan khi thấy Phật phóng quang ánh sáng qua lại, đầu ngài cũng đảo qua trái đảo qua phải nhìn theo ánh sáng. Ở đây chẳng có phóng quang, chính đầu quý vị tự dao động mà cũng không biết, ai bảo nó dao động. Ðó là trạo cử. Lại còn trường hợp trong tâm đương có phiền não mà quý vị không buông bỏ được. Phiền não vẫn cứ phát sanh khiến tâm quý vị chẳng an. Quý vị không biết cái nào là tốt, nghe đoạn kinh này thì không thấy hứng thú, mà ngồi thiền thì tại chỗ ngồi đó như có kim châm vào bàn tọa, không cảm thấy an lạc chút nào. Ðó là trạo cử. Nếu tôi không giảng điều này, chắc quý vị không biết rằng trạo cử chính là một bệnh tật, nó vốn là một trong tám loại đại tùy phiền não. Quý vị phải làm sao với cái Trạo cử này đây? Trạo cử được dịch là rớt xuống, và nhặt lên. Quý vị bỏ nó xuống rồi nhặt nó lên, bỏ xuống rồi lại lượm trở lên nữa. Quý vị nên làm sao với loại phiền não này? Quý vị nên bỏ nó xuống, đừng nhặt nó lên, nó sẽ rớt ra - quý vị nên vứt nó đi là xong. 6. Thất niệm. Thất nghĩa là mất, tiêu. Niệm là ý nghĩ. Bởi chữ “thất” là mất, nên rất có thể quý vị nghĩ rằng như vậy là tốt, là không có vọng tưởng nữa. Vậy sao ở đây lại cho rằng thất niệm là phiền não? Thất niệm ở đây là mất chánh niệm. Tỷ dụ quý vị muốn niệm Phật. Niệm ba câu: “Nam mô A-di-đà Phật! Nam mô A-di-đà Phật! Nam mô A-di-đà Phật!” rồi quên mất không nhớ mà niệm nữa. Như muốn niệm chú Lăng-nghiêm chẳng hạn, quý vị niệm: “Diệu trạm tổng trì bất động tôn, Thủ-lăng-nghiêm Vương thế hy hữu... Ồ! Rồi sao nữa nhỉ!” Lại như trường hợp đại chúng đang tụng kinh, đọc chú niệm niệm rồi tất cả tự nhiên dừng lại vì đều không biết tụng đến đoạn nào rồi. Ðây không phải biểu thị của nhập định, vậy là gì? Ðó chính là thất niệm. Tụng kinh hay trì chú mà thất niệm, lúc đó chẳng phải mọi người đều không niệm, không lên tiếng, nhập vào cảnh giới vô thanh tam muội mà đó chính là thất niệm rồi. Thất niệm là như vậy! Bây giờ quý vị hiểu rồi chứ! 7. Bất chánh tri. Bất chánh tri tức tà tri, tà kiến, không có chánh tri chánh kiến hay hiểu sai lạc. Cái điều đúng mà nói là sai, cái điều sai mà nói là đúng. Ðen thì bảo là trắng, trắng thì bảo là đen, tốt thì bảo là xấu, xấu thì bảo là tốt. Giống như một số đệ tử tôi nói rằng, ăn nhiều là tu khổ hạnh, cho nên cứ cố ăn thật nhiều, đó là tu khổ hạnh. Ðã từ lâu, họ đều nói như vậy. Tôi mặc kệ họ nói gì thì nói. Tôi cũng không quản thúc quý vị. Quý vị khổ hạnh thì khổ hạnh. Ngọt (điềm) hạnh thì ngọt hạnh. Muốn hạnh gì cứ cứ hành theo. Nếu cho như vậy là khổ hạnh tức là bất chánh tri, một cái biết sai lạc. 8. Tán loạn. Tán loạn là không có định lực. Như một tấm gương chiếu ra bên ngoài, như một máy hình chụp: trái chụp một cái, phải chụp một cái, đều chụp các thứ bên ngoài, toàn là ngoại cảnh mà không quay lại chụp vào bên trong của chính mình. Ðây là không có định lực nên tâm tán loạn và được trị bởi sự tu Thiền định. Như đã trình bày ở trên, tất cả là 20 loại tùy phiền não. Trong đó có tám loại đại, hai loại trung và mười loại tiểu, hợp lại là 20. Bây giờ đến 6 loại phiền não căn bản, mà tôi chắc là quý vị đều quen thuộc với chúng, coi chúng như bạn hữu lâu năm. - Ðầu tiên là tham. Tham của quý vị, tham của tôi, và tham của họ. Tuy chúng giống nhau – ba trong một và một trong ba. Người không giống nhau, nhưng tham của họ thì như nhau. Tham tuy cùng một loại nhưng cũng có thể nói là không giống nhau. Bạn tham nhiều hơn tôi một chút, tôi tham ít hơn một chút. Hoặc là quý vị tham ít một chút, tôi tham nhiều một chút. Mỗi người đều có cái số lượng tham riêng. Cái tham đã hại chúng ta. Hại như thế nào? Quý vị hãy còn chưa biết sao! Không biết bị nó hại như thế nào à? Vậy tại sao đến nay quý vị còn chưa thành Phật? Tại sao quý vị ngu si đến như thế và không có trí huệ? Bây giờ chắc quý vị đã hiểu rồi chớ? Nguyên nhân là cái tham này, lòng tham không biết chán, không biết sợ nhiều đối với bất cứ thứ gì: không sợ nhiều tiền, không sợ nhiều của cải vật chất, cả đến thứ dơ bẩn cũng không sợ nhiều, phiền não cũng không sợ nhiều, càng nhiều càng tốt. Nói theo lối Hàn Tín điều động binh là “đa đa ích thiện”, tức càng nhiều càng tốt. Hàn Tín là một vị tướng đời nhà Hán, ông có tài dùng binh là: binh sĩ càng đông thì càng tốt. Càng nhiều càng tốt chính là một sự biểu hiện của tham. - Thứ hai là sân. Sân chính là cái vô minh của quý vị, một thứ lửa giận, bùng lên như cái pháo nổ thăng thiên. Pháo còn là nhỏ, thời nay người ta phát minh bom nguyên tử, bom khinh khí vô cùng lợi hại thì cái vô minh và sân tâm của con người cũng ghê gớm như vậy. Sân là một loại nóng giận, là lửa, lửa sân. - Thứ ba là si. Nguyên nhân nào khiến chúng ta cứ sai lầm mãi mãi? Chính là si. Bởi vì si cho nên có những việc không nên làm mà chúng ta cứ làm, điều không đáng học mà chúng ta cứ học. Thí dụ như hiện nay có một số thanh niên dùng chất ma túy, là một điều mà ta phải tránh. Họ uống vào một viên ma túy, nuốt xong còn muốn nuốt nữa, lại muốn thêm một viên nữa, mà họ không hiểu tại sao họ cứ thích uống thêm. Lý do là vì si tâm. Họ nghĩ rằng trong hang động kia sẽ hiện ra một thế giới khác[10], uống viên ma túy vào họ sẽ phát minh ra một điều sáng chế mới mẻ, giống như ông Kha-luân-bố năm xưa tìm ra đại lục mới. Họ muốn khám phá ra một đại lục mới bằng cách uống thuốc mê hồn này. Như vậy chẳng phải là ngu si hay sao? Chính là ngu si mà bị cái chữ ngu chi phối khiến cho quý vị trở thành điên điên đảo đảo. - Thứ tư là mạn. Mạn là ngã mạn, kiêu mạn cũng là một phiền não. - Thứ năm là nghi. Sanh ra một thứ hoài nghi, nghi ngờ, không tin. Ðã có nghi thì cái gì cũng nghi: nghi quỷ nghi thần, nghi phải nghi trái, nghi người nghi mình. Ðối với chính mình cũng hoài nghi, đối với người cũng ngờ vực. Ý nghĩa đã rõ ràng mà quý vị vẫn sanh nghi, không rõ ràng cũng hoài nghi như vậy. - Thứ sáu là tà kiến. Tà là không chánh, không có chánh kiến. Tri kiến không chánh đáng, có tà tri tà kiến. Tóm lại, tôi đã giảng xong các thứ phiền não, tôi mong rằng mọi phiền não của chúng ta cũng chấm dứt cho rồi. Chúng ta đừng nên coi chúng là thân thích, là bè bạn, mà phải vứt bỏ chúng đi. Cũng đừng giúp chúng tạo thành nghiệp tội nữa. Quý vị nuôi dưỡng phiền não thì phiền não sẽ giúp quý vị tạo tội, đưa tới kết quả là quý vị lãnh đủ nghiệp báo. Trong lúc đó phiền não là Ma-ha-tát chẳng quản tới ai[11]. Quý vị có mắc tội hay không, chịu quả báo hay không chịu quả báo, chuyện đó mặc quý vị, mà nó chuồn mất. Lúc quý vị lãnh tội, phiền não đã trốn đi đàng nào mất biệt rồi! Quý vị đọa địa ngục, phiền não cũng chẳng hề theo quý vị. Tụ tập chiêu cảm tự bất đồng. Sáu loại phiền não căn bản cùng với hai mươi tùy phiền não đều nằm trong Tập đế, đế thứ hai của pháp Tứ đế. Tụ tập tức là họp lại. Chiêu cảm là chiêu cảm cái gì? Chính là chiêu cảm phiền não. Do phiền não mà chúng ta không có trí huệ chân chánh, vậy quý vị muốn có trí huệ chúng ta phải hàng phục phiền não trước tiên. Tuy nhiên, công việc đầu tiên là phải biết nhận diện ra phiền não, nếu không nhận ra nó là phiền não, thì quý vị hàng phục cái gì? Hàng cái nào vậy? Ðây cũng như ta muốn giết giặc, thì ta phải biết giặc ở đâu và phải nhận ra diện mạo của chúng. Nếu không, chúng có thể ở trước mặt ta mà ta còn tưởng chúng là người quen thuộc. Tại sao? Vì quý vị không biết rằng chính chúng là giặc đã trộm đồ đạc và cướp của cải vàng bạc của ta. Phiền não cũng giống như vậy. Ðó là lý do chúng ta phải nhận thức ra phiền não, không để cho cảnh giới phiền não lôi cuốn chúng ta, đặng chúng ta có thể hàng phục chúng. Pháp thứ ba của tứ đế là Diệt đế. Diệt có nghĩa là bất động, cũng có nghĩa là như như. Duy diệt khả chứng cứu cánh lạc. Chứng được Diệt đế (Niết-bàn), lúc đó mới có được khoái lạc chân chánh. Cho nên kinh Phật nói bốn đức của Niết-bàn là thường, lạc, ngã, tịnh. Chứng được thường, lạc, ngã, tịnh chính là chứng quả tịch diệt, nhưng quả này vẫn là một quả của hàng Tiểu thừa, chưa phải là Diệu quả cứu cánh của Ðại thừa. Nói cách khác, đây là một quả mà A-la-hán chứng một phần chân lý - dứt được phân đoạn sanh tử nhưng chưa dứt được biến dịch sanh tử. Phân đoạn sanh tử là thế nào? Phân là một phần, đoạn là một khúc, một đoạn. Phân là quý vị có phần của quý vị, tôi có phần của tôi, mỗi người đều có một phần. Ðoạn là quý vị có một đoạn thân của quý vị, tôi có đoạn của tôi, nó có một đoạn thân của nó. Có người cao khoảng 6, 7 thước, cũng có người cao 5 thước, hay cao 3, 4 thước. Cho nên mỗi người có kích thước cao thấp không giống nhau. Cũng có nghĩa rằng khoảng cách từ lúc sanh ra đến lúc chết coi như là một đoạn, hoặc do từ hôm nay đến ngày mai cũng gọi là đoạn, một khoảng của khung thời gian. Như vậy phần đoạn sanh tử là chung cho tất cả phàm phu. Hàng nhị thừa đã dứt được phân đoạn sanh tử, chứng đắc niềm vui của tịch diệt. Khi chứng được niềm vui tịch diệt, là lúc phá kiến hoặc và tư hoặc. Ðối trước một cảnh giới nào đó mà ta khởi tâm tham ái, gọi là kiến hoặc, tức bị cái sở kiến mê hoặc. Còn tư hoặc là mê lầm về đạo lý rồi khởi phân biệt. Quý vị đối với cái đạo lý này không rõ ràng nên khởi tâm phân biệt. Loại tâm phân biệt này một khi đã phát sanh thì càng phân biệt và càng xa đạo lý, càng xa đạo lý lại càng phân biệt, kết quả đi vào con đường lầm lạc. Quý vị vào đường rẽ mất. Chứng được niềm vui tịch diệt, nghĩa là dứt được kiến hoặc và tư hoặc, nhưng gốc vô minh thì vẫn chưa dứt được. Tới giai đoạn này hành giả chỉ mới hàng phục vô minh mà chưa đoạn được hẳn gốc vô minh. Chẳng cứ hàng A-la-hán chưa đoạn vô minh mà đến các bậc Bồ-tát Ðẳng giác cũng còn lại một phần cuối cùng của sanh tướng vô minh, chưa phá hết được. Cho nên, chứng được quả vị tịch diệt rồi mà vô minh vẫn còn, chẳng qua là nó nằm yên đó, không xuất hiện mà thôi. Tóm lại, đây mới dứt được phần đoạn sanh tử, còn biến dịch sanh tử vẫn chưa phá xong. Sao gọi là Biến dịch sanh tử? Biến dịch sanh tử là nói về các niệm khởi sanh ra của chúng ta. Niệm sau nối theo niệm trước, niệm sau nữa lại tiếp nối theo, niệm niệm triền miên không ngưng nghỉ. Một niệm sanh là một lần sanh, một niệm diệt là một lần tử, do đó mới gọi là biến dịch sanh tử. Bởi biến dịch sanh tử, niệm niệm không ngừng thì sao lại gọi là sanh tử? Bởi loại cảnh giới này chưa tới được trạng thái định chân chánh. Vì chân chánh định thì ngay niệm lự cũng không còn. Trong cảnh giới Sơ thiền, mạch ngưng lại không đập, trong Nhị thiền thì hơi thở ngừng. Ðến Tam thiền thì mọi thứ niệm chấm dứt, Tứ thiền thì hoàn toàn vô niệm. Nên nhớ rằng, vào cảnh giới Tứ thiền chưa phải là chứng quả, mà chỉ là một chặng trong quá trình tu hành, chưa phải tu đắc quả cao. Thông thường đa số người tu đạo có thể đạt đến cảnh giới này. Cuối cùng là Ðạo đế. Diệt nên phải chứng, “Ðây là Ðạo, quý vị phải tu theo”. Trước khi nói về vấn đề này, chúng ta hãy đem chữ “đạo” giải thích một cách chi tiết. Chữ đạo này theo cách viết chữ Hán thì dùng chữ tẩu (đi), có nghĩa là muốn quý vị hành. Chữ này có nghĩa là đi, là bộ hành, ngụ ý rằng, đạo là phải tu hành. Không tu hành thì đạo cũng vô dụng. Quý vị phải y theo đạo mà tu hành, vì đạo là hành, chẳng hành sao thành đạo? Nếu không tu hành, thì đạo là đạo, quý vị vẫn là quý vị, cả hai không hợp thành một được. Trái lại, nếu thực sự y pháp tu hành, thì đạo chính là quý vị, quý vị là đạo; đạo và quý vị không phân ra được, chẳng rời nhau. Quý vị muốn tu đạo ư? Vậy quý vị phải thực hành, theo đúng như phương pháp trong đạo mà thực hành. Cho đến nói về “đức”, thì ở đây quý vị cũng phải hành, chẳng hành thì không có đức. Chẳng phải chỉ có nói mà thôi, như từ sớm đến tối quý vị cứ nói hoài “đức hạnh, đức hạnh, đức hạnh!”, nói ở miệng mà thực tế chẳng làm gì cho đức hạnh, hoặc là miệng nói đức mà thân thì cứ tạo tội, tức chẳng có đức nào hết, giống như người ta treo đầu dê để rao bán thịt chó. Quý vị nói về đức thì quý vị phải thực hiện việc có đức hạnh, cũng như quý vị muốn tu đạo thì quý vị phải y chiếu phương pháp mà tu hành. Chữ tẩu 走, (đi) thêm vào chữ “thủ” (首) thành chữ đạo (道). Thủ là cái đầu. Ý nói, tu hành là một sự việc quan trọng bậc nhất đứng hàng đầu trên thế giới này. Quý vị muốn dứt đường sanh tử thì quý vị phải tu đạo. Nếu không muốn dứt sanh tử, tức không tu hành. Dứt sanh tử chẳng phải là sợ sanh tử. Kẻ nào sợ sanh tử thường cảm thấy ham sống nhưng lại rất hãi hùng khi sắp chết. Dứt sanh tử là muốn thoát sanh tử chớ không phải sợ sanh tử. Quý vị muốn liễu sanh thoát tử thì việc đầu tiên là tu đạo, vì trong chữ “đạo” có chữ “thủ”. Nếu không tu đạo tức không thể thoát sanh tử. Bây giờ, chúng ta hãy phân tích riêng chữ “thủ” (首). Phía trên chữ “thủ” có hai chấm và một cái gạch ngang. Hãy tạm gác phần này ra ngoài và quan sát phần ở dưới, đó là chữ “tự” (自), nghĩa là tự mình. Ðúng như vậy, tu đạo là chính tự mình phải tu, không nhờ người khác tu giùm cho mình. Chẳng phải nói: “Bạn phải tu, bạn phải dứt sanh tử, bạn phải làm đức hạnh!” Chẳng phải nghĩa đó, mà là chính quý vị phải tự mình và coi như việc đầu tiên quan trọng nhất của mình. Gạch ngang trên chữ “tự” là chữ “nhất” (一) nghĩa là một. Một, có dụng đồ gì? Toàn bộ thế giới này đều từ chữ “nhất”(một) mà sanh ra. Làm sao mà bắt đầu? Một là cái bắt đầu, có một sau mới có hai, có ba, có bốn; có bốn rồi mới có năm cho đến vô lượng trăm ngàn vạn vạn vạn nhiều như vậy. Tất cả đều từ con số một sanh ra. Cho nên một là vô lượng và vô lượng cũng là một. Không có một thì không có vô lượng và ngược lại. Tôi nói đạo lý này chắc không ai có cách gì phản đối. Tại vì sao? Bởi tôi biết số, tôi hiểu số học và trong số học thì tất cả đều bắt đầu từ con số một. Vậy, một là vô lượng, vô lượng là một. Nay, chúng ta chẳng muốn một, mà cũng chẳng muốn vô lượng; không một, cũng không vô lượng. Vậy thì biến thành cái gì? Chẳng thành cái gì hết, thành con số không. Cái con số không đó là một cái vòng tròn, trong tiếng Anh nó là Zero 0 này, nó bao la vạn hữu bao la, Chân không cũng ở trong số không này mà Diệu hữu cũng ở trong đó. Số không này từ đâu mà có? Từ sự biến dạng của chữ “nhất” một (一) nói ở trên. Quý vị lấy chữ “nhất” vẽ cong lại thành cái vòng là số không (O); quý vị mở số không ra thì nó thành chữ “nhất”. Số không chính là bản thể của chữ “nhất”, và cũng chính là bản thể của hết thảy mọi thứ trong trời đất này. Nó là đại quang minh tạng - kho ánh sáng – cũng là Như Lai tạng tánh, tánh của Như-lai tạng, tức Phật tánh. Nói khác Phật tánh là cái vòng số không (O). Một buổi chiều tôi đi trên đường với một đệ tử, nghe một chú bé hỏi mẹ chú rằng: - Cái gì không có đầu và không có đuôi? - Mẹ không biết! - Là một vòng tròn. Tôi hỏi chú nhỏ: - Tại sao con có ý nghĩ là một vòng tròn? Chú bé không trả lời. Số không cũng là đại biểu cho Như Lai Tạng tánh và cho tất cả mọi thứ sinh sinh hóa hóa trên thế giới này, Chân không Diệu hữu, Diệu hữu Chân không. Vòng số không chẳng có bắt đầu mà cũng không có điểm cuối. Nếu phá cái vòng số không ra, nó sẽ biến thành chữ “nhất”. Chữ nhất (một) là gì? Tức là vô minh. Có chữ một này là có vô minh, khi chưa có một thì chỉ là vòng tròn; khi chưa phá vòng tròn thì lúc đó là Như-lai tạng tánh. Chữ “nhất” là khởi thủy của vô minh. Cho nên lúc nảy tôi nói, một là vô lượng, vô lượng là một. Một điểm phiền não sanh ra vô số phiền não, và suy ra thì vô lượng phiền não cũng bởi từ một điểm phiền não lúc đầu mà có. Tại sao chúng ta lại tạo tác bao nhiêu thứ hồ đồ? Chính là từ một điểm vô minh này. Bao việc hồ đồ tạo thành bao nhiêu nghiệp; bao nhiêu phiền não đều do cái “một” này mà sanh ra. Bởi vậy muốn tu đạo chúng ta phải phản bổn hoàn nguyên chữ “nhất” bảo nó quay về nguồn cội của nó là biến thành số “không”. Lúc đó chúng ta mới trở về nguồn là Như-lai tạng tánh, để quay về với Chân không Diệu hữu. Trên chữ “nhất” là hai chấm, tượng trưng cho một âm, một dương. Kinh Dịch nói: 一陰一陽之謂道，偏陰偏陽之謂疾。 一陰一陽是個道 純陰就變鬼 純陽就變神 “Nhất âm nhất dương chi vị đạo Thiên (lệch) âm thiên dương chi vị tật Nhất âm nhất dương thị cá đạo Thuần âm biến quỷ, thuần dương biến thần.” Ðây có nghĩa là một âm một dương gọi là đạo. Nếu chỉ riêng âm, hay chỉ riêng dương thì đây là bệnh, vì thuần âm biến thành quỷ, thuần dương biến thành thần. Hai chấm vừa nói cũng có thể coi như từ chữ “nhất” mà tách ra thành hai, ngụ ý từ vô minh mà sanh ra hai thứ kiến hoặc và tư hoặc. Cho nên hai điểm là kiến hoặc và tư hoặc. Có kiến hoặc và tư hoặc mà sanh ra vô số các hoặc và không biết bao nhiêu là phiền não. Ðây đều là do từ cái chữ nhất đó sanh ra. Nếu chúng ta muốn trở về nguồn cội thì phải biến chữ “nhất” thành số không. Biến bằng cách nào? Chẳng khó khăn gì, chỉ cần ngày ngày dụng công tu hành, tham thiền tĩnh tọa, thì sẽ phản bổn hoàn nguyên, trở về nguồn, biến chữ “nhất” thành số không, biến thành bổn tánh đại quang minh tạng của mình, tức trở về bổn tánh là Như-lai tạng. Do vì quý vị không tin loại cảnh giới này, nên quý vị sống trong sự hắc ám. Nếu đủ lòng tin quý vị sẽ khôi phục lại kho ánh sáng của quý vị tức Ðại Quang Minh Tạng. Bởi không tin pháp môn này nên từ sớm đến tối, phiền não vô minh cứ bám theo quý vị. Vì bị chúng bám riết như vậy nên quý vị mới biến thành cái “thùng khí đen”, như danh từ thường dùng trong nhà Thiền. Ðó là một cái thùng bằng trúc, trong chứa làn khí đen. Nếu đủ lòng tin quý vị sẽ khôi phục lại trí tuệ sẵn có của quý vị, trở về nguồn với Ðại Quang Minh Tạng. Nói cách khác, quý vị sẽ đạt được Ðại Viên Kính Trí, Bình Ðẳng Tánh Trí, Diệu Quán Sát Trí và Thành Sở Tác Trí. Như quý vị thấy, tôi chỉ giảng chút ít về chữ “đạo”, chưa được một phần trong muôn phần. Nếu giảng kỹ sợ rằng chúng ta không đủ thời gian, bởi vì nó quá vi diệu cho nên nói không thể hết! Ðại sư Trí Giả chỉ giảng một chữ “diệu” không mà phải giảng trong 90 ngày [12]. Còn chữ “đạo” này nếu giảng tường tận thì không phải chỉ là 90 ngày, sợ rằng 90 năm cũng giảng chưa xong. Ðời tôi đâu được lâu dài như vậy, cho nên tôi chỉ xin giảng chút ít thôi. Tuy nhiên, tôi cũng nói thêm vài điều. Vừa rồi tôi nói một âm, một dương. Hai nét một âm một dương hợp lại thành chữ “nhân” (人) là người. Như vậy đạo chẳng phải ở trên trời, chẳng phải ở dưới địa ngục, cũng chẳng nằm trong cảnh súc sanh, hay quỷ đói, mà ở trong cảnh giới nhân gian đây, ở trong từng cá nhân một, chớ không phải từ bên ngoài đến. Ai ai cũng có thể tu cái đạo đó, nghĩa là tu thành Phật đạo. Bây giờ quý vị chưa tu thành Ðạo, nhưng có phải là cái Ðạo bị rớt mất không? Nó không mất đi đâu, bởi vì mỗi một người đều có đầy đủ cái đạo này. Nếu lấy hai chấm - một âm một dương - để nói về các biểu tượng trên trời thì một chấm là mặt trời, một chấm là mặt trăng. Nói về thân thể người ta thì hai chấm đó là hai con mắt. Thị đạo ưng tu ngộ pháp không. Muốn tu đạo này quý vị phải có con mắt trí huệ. Người ngu không thể tu cái đạo này. Có trí huệ mới có thể tu cái đạo này đưa chữ “nhất” trở về nguồn, thành số không, tức là Như-lai tạng tánh, hay Ðại Quang Minh Tạng, cũng là Phật tánh mà quý vị và tôi đều có sẵn đầy đủ. Quý vị có thể khôi phục Phật tánh, ngay trong đời này thành Phật mà chẳng phải trải qua ba a-tăng-kỳ kiếp tu phước huệ, cả trăm kiếp trau dồi tướng hảo, chẳng phải chờ đợi lâu dài như vậy, mà có thể tức khắc thành Phật. Vậy tại sao quý vị không thành Phật? Bởi quý vị không hiểu đạo này, quý vị không tu đạo này, cũng không ai dạy cho quý vị về đạo lý này, cho nên đến ngày nay quý vị vẫn còn phải sanh tử, hết sanh đến tử, hết tử lại sanh, lên xuống trong sáu nẻo luân hồi, quẩn quanh trong cái vòng tròn đó, bỗng chốc sanh trên trời, bỗng chốc ở dưới đất, bỗng chốc là quỷ đói, bỗng chốc là súc sanh, hốt nhiên ở thiên đàng, hốt nhiên dưới địa ngục, bỗng chốc làm thân a-tu-la, bỗng chốc lại làm người. Quý vị cứ như vậy trôi lăn mãi, không sao bước ra khỏi vòng này. Như phá được chữ “nhất” thì quý vị có thể trở về nguồn, quay về cội, về nơi Như-lai đại quang minh tạng, nơi chốn gốc bổn địa phong quang của quý vị, cũng là quê hương thật của quý vị vậy. Trở lại câu tụng kệ “Thị đạo ưng tu ngộ pháp không”, Ðạo là phải tu học, mỗi cá nhân chúng ta phải tu, phải ngộ được lý nhân không, pháp không, cả hai đều không chấp trước cho nên mới nói như trong Kinh: vô khổ, tập, diệt, đạo đều nên không hết. Tam chuyển Tứ đế pháp luân vận. Tam chuyển Tứ đế, ý nghĩa này vừa được giảng xong. Pháp luân vận chỉ pháp Tứ đế luân chuyển tới luân chuyển lui. Thất giác bát chánh ý niệm cần. Thất giác là nói Thất giác chi, hay còn gọi là Thất bồ-đề phần. Bát chánh là Bát chánh đạo. Gom tất cả các pháp Bát chánh đạo, Thất bồ-đề phần, Ngũ căn, Ngũ lực, Tứ như ý túc, Tứ niệm xứ, Tứ chánh cần, thì được ba mươi bảy món gọi chung là 37 phẩm trợ đạo. Thất bồ-đề phần gồm: trạch pháp giác phần, tinh tấn giác phần, hỷ giác phần, trừ giác phần, xả giác phần, niệm giác phần, và định giác phần. Hành giả phải y chiếu vào các phương pháp này để tu hành. Trạch pháp là thế nào? Nói đủ là trạch pháp giác phần. Trạch nghĩa là tuyển chọn, pháp là phương pháp, giác là sự hiểu rõ, cũng là nghĩa giác ngộ. Quý vị phải có con mắt chọn lựa (trạch pháp nhãn) đối với phương pháp tu hành. Có thế mới biết cái nào là pháp, cái nào chẳng phải pháp, biết phân biệt thiện pháp ác pháp, trắng pháp đen pháp, có một loại sức tuyển chọn. Quý vị không thể lầm lẫn cho phải là trái, chánh pháp coi như phi pháp, lấy trắng làm đen, lấy thiện coi là ác. Nếu là như vậy, tức chẳng có trạch pháp giác phần. Tuyển chọn được rồi quý vị phải y chiếu pháp mà tu hành. Dốc lòng tu theo pháp gọi là tinh tấn giác phần. Tính tấn đứng hàng thứ nhì tiếp theo trạch pháp. Người tu còn phải biết thế nào là chánh tinh tấn và tà tinh tấn. Chánh tinh tấn là nói như ngồi thiền, trì chú, học giáo lý, hành trì giới luật, tu hạnh nhẫn nhục, các thứ công phu đều phải có một sự tinh tấn. Nếu không tinh tấn, thì nay ngồi thiền, mai không ngồi, nay trì giới, mai không trì giới, nay tu hạnh nhẫn nhục, mai không tu, đó là không có tinh tấn giác phần. Tinh tấn giác phần nghĩa là phải tu một cách đều đặn, ngày đêm cả sáu thời lúc nào cũng tinh tấn; đêm ba thời, ngày ba thời đều tinh tấn, không ngưng nghỉ. Có tinh tấn mới đạt được một vị thiền duyệt, gọi là hyû và nói đủ là hỷ giác phần. Quý vị tham thiền tới một mức công phu nào đó sẽ cảm thấy an lạc vô cùng, tự tại vô cùng, ở trong một trạng thái hết sức thoải mái, còn hơn cả sự đê mê khoái cảm của người hút thuốc phiện, hơn hết mọi thou, mọi việc quý vị làm và cảm thấy khoái lạc vô cùng. Ðó gọi là hỷ giác phần, cảnh giới của người ngồi thiền khi đạt tới trạng thái khinh an và thoải mái cùng tột. Tuy nhiên, có lúc cảnh giới này là chân thực, nhưng có lúc nó đưa hành giả tới trạng thái tẩu hỏa nhập ma. Tẩu hỏa nhập mà là sao? Ðây là trường hợp lúc tâm của quý vị khởi lên một sự chấp trước. Một cảnh giới nào đó qua đi, nhưng tâm quý vị tham luyến, muốn truy tìm, nhớ lại kinh nghiệm này, rồi chấp vào cảnh đó là thật, do đó ma vương chờ dịp này mà nhập vào. Nếu không chấp trước, ma vương chẳng làm sao phá quý vị được. Trong tâm quý vị đã chấp trước rồi, thì bất cứ cảnh giới nào quý vị chấp, ma đều hiện ra cho quý vị. Bây giờ phải làm sao? Quý vị phải áp dụng trừ giác phần, pháp thứ tư trong thất giác chi, quán chiếu thẩm tra các ác pháp để làm cuộc thanh lọc. Pháp nào không đúng phải trừ khử, chỉ giữ lại pháp chân chánh. Cái không đúng chính là cái quý vị đã chấp trước, cái đó quý vị phải trừ. Lúc quý vị trừ khử sự chấp trước là lúc áp dụng pháp xả, nói đủ là xả giác phần. Quý vị xả bỏ vọng tưởng chấp trước, nếu không quý vị sẽ không vào được tam-muội, không thể đắc được thất bồ đề phần. Sau khi xả bỏ các vọng tưởng chấp trước là lúc quý vị phải bảo tồn, giữ lại niệm, là niệm tinh tấn. Nghĩa của tinh tấn đã nói rồi, quý vị phải bảo tồn chánh niệm, không lúc nào quên, nên niệm tư tại tư, niệm niệm không quên sự tu tinh tấn. Và có tinh tấn thì sẽ tới lúc quý vị chứng được định tức định giác phần. Như vậy là nói hết về Thất bồ-đề phần hay Thất giác phần. Còn Bát chánh đạo thì bao gồm tám thứ: Thứ nhất là chánh kiến. Kiến đây là từ chữ ý kiến, cái thấy trong ý nghĩ của quý vị, cái thấy đó phải chánh, chánh đáng, tức kiến giải, sự hiểu biết của quý vị cũng phải đúng, phải chính xác. Cái thấy không đúng, khiến quý vị sẽ dễ bị đi vào lối rẽ. Còn như có chánh kiến quý vị sẽ đi vào đường chánh đáng ngay thẳng. Thế nào là gọi là chánh kiến? Thế nào là tà kiến? Thí dụ tôi bảo các vị phải học Phật Pháp vì Phật Pháp là chánh đáng nên chúng ta phải tu học. Ðó là chánh kiến. Còn tà kiến thì thí dụ như học đánh bạc, học lối du thủ háo nhàn, du thủ du thực, chơi bời phóng đãng, học lười biếng, học cách hại người, đó là tà kiến. Như vậy đủ thấy rằng chánh kiến rất là trọng yếu. Có chánh kiến rồi mới có sự nghĩ ngợi đúng đắn, tức chánh tư duy. Từ cái thấy của quý vị, giúp quý vị suy tư, biết sự việc nào là đúng, sự việc nào là sai. Thí dụ quý vị nghĩ rằng, tu học Phật Pháp là một điều rất phải, không sai trái, đó là chánh tư duy. Còn tà tư duy là sao? Như quý vị có ý nghĩ rằng, học Phật Pháp chẳng có ích lợi gì, vì nay là thời đại khoa học, giảng tới giảng lui Phật Pháp chỉ là khuyên mọi người làm việc lành, làm người tốt. Thực tế bây giờ ai là người tốt? Chẳng có ai hết. Toàn là những người xấu. Tôi thấy người ta chuyên làm những chuyện bậy bạ, vậy mà họ có tiền để tiêu xài, có rượu để uống, cái gì cũng có. Có ý nghĩ như trên cho rằng, tu học Phật Pháp chẳng hay ho gì, chính là động lực đẩy người ta vào con đường tà. Nếu có chánh tư duy, sẽ không phạm vào điều đó. Có chánh tư duy, mới có chánh ngữ. Chánh ngữ là dùng những lời nói chánh đáng, giúp người ta không bước vào đường tà. Không nói những lời say (rượu), điên cuồng, mà nói lời đúng đắn, chính xác, khiến ai nghe cũng thấy hoan hỉ và vui vẻ làm theo. Có chánh ngữ rồi có chánh nghiệp, tức là kiếm một công việc làm chánh đáng, một chức vụ mà ai cũng công nhận là tốt, và không phải là các việc phạm pháp. Thứ năm là chánh mạng. Quý vị đã có nghề nghiệp chánh đáng nên sự sinh sống của quý vị cũng chánh đáng. Thứ sáu là chánh tinh tấn. Quý vị phải tinh tấn làm những việc chánh đáng, chớ không phải tinh tấn làm việc không chánh đáng. Thứ bảy là chánh niệm. Thứ tám là chánh định. Vậy là nói hết bát chánh đạo. Tứ như ý túc gồm có: dục như ý túc, tinh tấn như ý túc, niệm như ý túc, tư duy như ý túc. Tứ niệm xứ gồm thân, thọ, tâm, pháp. Bốn nơi để quán. Ðó là quán thân bất tịnh, quán thọ là khổ, quán tâm vô thường, quán pháp vô ngã. Tứ chánh cần gồm bốn thứ sau: nói về mặt thiện (1) đối với căn lành chưa sanh thì làm cho sanh ra, (2) căn lành đã sanh rồi thì làm cho nó tăng trưởng. Còn về mặt bất thiện (3) những điều ác chưa sanh thì không cho sanh khởi (4) những điều ác đã sanh rồi khiến đoạn trừ, chấm dứt Ngũ căn gồm năm căn sau: tín căn, tấn căn, niệm căn, định căn, huệ căn. Năm căn này tạo thành sức lực, gồm: tín có tín lực, tấn có tấn lực, niệm có niệm lực, định có định lực, huệ có huệ lực. Tổng kết lại, Ngũ căn cộng Ngũ lực thành mười món; thêm vào Tứ niệm xứ, Tứ chánh cần, Tứ như ý túc, Thất bồ-đề phần và Bát chánh đạo nữa thành là Ba mươi bảy phẩm trợ đạo. Nhất đán quán thông thành thánh quả. Tu tập Ba mươi bảy phẩm đạo vừa kể rồi tới một lúc nào hoát nhiên thấu suốt, hốt nhiên hiểu rõ hết mọi thứ, vậy là chứng đắc được quả Thánh, như ý nghĩa của câu tụng trên, dịch nghĩa là “một sớm quán thông thành quả Thánh”. Thiên chân hữu dư nãi hóa thành. Quý vị không nên trú tại thiên chân hữu dư nãi hóa thành. Thiên chân là một phần chân lý, hữu dư là Niết-bàn hữu dư. Thiên chân hữu dư Niết Bàn là hóa thành. Hóa thành này do biến hóa ra không phải là thật. Ðạt được cảnh giới này chỉ mới chứng được Niết-bàn hữu dư, không phải là niết bàn cứu cánh rốt ráo. Cho nên hành giả không nên dừng lại chỗ này mà phải tiếp tục tu.
Vô trí diệc vô đắc. (Không có trí, cũng không có chứng đắc)
Tạng giáo Bồ-tát sự lục độ Viên tu Diệu giác lý đốn minh Vô trí phá chấp không chư tướng Bất đắc phi chứng liễu pháp dung Ư nhất hào đoan hiện Bảo sát Tọa vi trần lý chuyển Pháp luân Thử ngữ thuyết xuất tiên thành tín Vị tất tri âm hữu kỷ nhân.
Kinh nói: “Vô trí diệc vô đắc”, trí là trí huệ, đắc là chứng được quả vị. Hành giả tới được chỗ này rồi thì trí tuệ cũng không muốn, quả vị chứng đắc cũng không có, không có mong ước cái gì. Thông thường những người học Phật như chúng ta đều nghĩ rằng tu Phật là để có trí huệ, và phải có trí huệ để chứng quả vị Phật. Hiện trí bát-nhã này cũng không có luôn, muốn đắc Phật quả cũng là vô sở đắc, nghĩa là không có được. Như vậy thì mọi thứ đều là không hay sao? Chẳng phải như vậy! Chẳng phải không có trí huệ, chẳng phải không có đắc, không được cái gì. Cái “không có” đó là không có sự chấp trước về trí huệ này, không có chấp trước về cái mình chứng đắc được.
Tạng giáo Bồ-tát là nói Bồ Tát của Tam Tạng giáo. Các vị tu Pháp môn có trí có đắc. Pháp môn này gọi là sự lục độ. Cho nên kệ nói Tạng giáo Bồ-tát sự lục độ. Có sự lục độ và lý lục độ. Lý lục độ không có hiện sự tướng và không chấp trước vào bất cứ gì. Mặt khác, sự lục độ tức có sự chấp trước. Chấp vào gì? Chấp có chúng sanh để độ và có Phật đạo để thành. Chấp có chúng sanh để độ đó là trí, chấp có Phật đạo có thể thành đó là có chứng đắc. Nay trong kinh nói: Không có trí, cũng không có chứng đắc ám chỉ không còn chấp trước vào sự lục độ nữa. Sự Lục độ là gì? 1)Tu sự lục độ trước hết là thực hành bố thí để chữa trị (độ) sự keo kiệt của tâm tham. Quý vị nên hành bố thí tức sẽ không còn lòng tham keo kiệt. Nếu quý vị còn keo kiết và tâm tham tức sẽ không bố thí. Một khi bố thí ra là đã độ được keo kiệt. 2)Thứ đến là trì giới sẽ độ cho sự huỷ phạm. Nên trì giới thanh tịnh trong sáng thanh khiết quang minh như hạt minh châu. Trì giới thì không bị ô nhiễm, Nhiễm ô tức dơ bẩn, không tinh khiết trong sạch. Người không trì giới cũng giống như tờ giấy trắng bị hoen mực đen, càng hoen nhiều thì càng đen nhiều. Nếu quý vị trì giới thì ví như tờ giấy vốn vẫn còn màu trắng. 3) Thứ ba là pháp nhẫn nhục. Nhẫn nhục độ sân khuể. Sân khuể là tức giận. Quý vị tu nhẫn nhục thì không còn bực tức, nếu có bực tức thì không phải nhẫn nhục. Nếu quý vị tu nhẫn nhục thì sẽ không còn sân giận. 4) Bốn là tinh tấn. Tinh tấn độ giải đãi. Phải tinh tấn hàng ngày, hàng giờ, dũng mãnh tinh tấn, như vậy thì không còn giải đãi, không lười biếng nữa. 5) Thứ năm là thiền định. Thiền định độ tán loạn. Nếu quý vị muốn tu thiền định, quý vị trước phải ngồi tĩnh tọa cho lâu, ngồi cho tới khi có công phu để có thể vào định. Khi có định lực thì sẽ không bị tán loạn nữa. 6) Thứ sáu là bát-nhã. Bát-nhã tức trí huệ, có trí huệ độ ngu si. Chữ độ trong tiếng Hoa là cứu độ, và quen được dịch là lục độ, nhưng đây chỉ cho sự lục độ chớ không phải lý lục độ. Trên đây là sự lục độ, tức còn hiện ra sự tướng có thể trông thấy, có hình tướng có thể biểu lộ ra ngoài. Tỷ như quý vị nghĩ bố thí cốt làm cho không keo kiệt. A! Nếu nghĩ như vậy tức quý vị vẫn còn có tư tưởng chấp trước –Tôi bố thí đây tôi sẽ không keo kiết nữa. Nếu quý vị thực hành lý lục độ, quý vị bố thí cũng giống như không bố thí. Quý vị không nên chấp trước. Ðặc tính của lý lục độ là không chấp trước vào đâu. Lục độ có nhiều tầng thứ. Thí dụ như vô tác lục độ được tu bởi các vị tu viên giáo, giác ngộ viên mãn. Trên căn bản thì không nên chấp vào bất cứ chuyện mình đã làm, mà coi như là đã không có làm vậy. Quý vị nói: Khi tôi không làm gì, thì tôi có thể nói là tôi đã làm có được không? Nếu quý vị cho rằng tôi bố thí như không bố thí thì cũng có thể nói không bố thí là bố thí chăng? Nếu quý vị bố thí, và quý vị nghĩ như quý vị không có bố thí thì được, nhưng quý vị không được nói, khi quý vị không bố thí thì cũng coi như là quý vị đã bố thí. Viên tu Diệu giác lý đốn minh. Bồ-tát Viên giáo tu hành lục độ. Bồ-tát Viên giáo chính là Bồ-tát Diệu giác. Viên tu diệu giác là nói các vị này. Họ cũng như Bồ-tát biệt giáo cùng tu lục độ, có điều khác đây là lý lục độ, nghĩa là chỉ có lý mà không có sự tướng, không có sự chấp trước. Cho nên nói Lý đốn minh có nghĩa là tức khắc lãnh hội, hội được ý nghĩa bố thí mà chẳng phải bố thí, cứu độ mà chưa hề độ, tóm lại là không chấp trước về sự của lục độ. Quý vị bố thí cũng như không bố thí, không chấp trước. Cho nên kinh nói “Vô trí diệc vô đắc”. Lý lục độ cũng có nhiều loại. Viên giáo tu vô tác lục độ, tức không chấp trước chút nào vào việc đã làm, làm mà coi như không làm gì. Còn như không có làm không thể nói là đã làm như nói bố thí như không thí, không thí như bố thí. Tôi không bố thí cũng như là bố thí, không thể nói như thế được. Bố thí rồi như không bố thí thì được, không thể nói tôi không bố thí tức là bố thí. Bồ-tát Viên giáo thực hành các pháp lục độ, nhưng sau đó họ không chấp trước, coi như họ không làm gì. Họ làm cũng như không làm, chớ không phải như ai nói rằng, tôi không bố thí cũng như tôi bố thí. Vì không còn chấp trước vào sự lục độ nên kệ nói: Vô trí phá chấp không chư tướng. Vô trí phá chấp, có nghĩa là không có một trí nào mà vẫn phá được chấp Bát-nhã; không chư tướng tức là hết thảy mọi tướng đều không. Cho nên kinh nói: “Vô trí diệc vô đắc”. Bất đắc phi chứng liễu pháp dung. Bất đắc cùng nghĩa với vô sở đắc, ý nói không chấp vào sự chứng đắc quả Phật (phi chứng). Tới được cảnh giới này thì:
Hạ vô chúng sanh khả độ. (Trên, không có Phật đạo để thành tựu,Dưới, không có chúng sanh để diệt độ.) Nghe như vậy, chúng ta đừng hiểu rằng thực tế chẳng có chúng sanh nào để độ thoát, mà phải hiểu rằng độ mà như không độ. Tuy độ hết thảy chúng sanh mà không một chúng sanh được độ. Không phải không có chúng sanh để độ mà không có chấp trước vào sự độ. Cũng không nên chấp vào trí huệ và sự chứng đắc. Chữ “vô” đây (của vô sở đắc) chính là Ðại Viên Kính Trí, trong đó không hề có chấp trước nào, mọi pháp như hoàn toàn dung hợp với nhau (liễu pháp dung). Ư nhất hào đoan hiện Bảo sát. Khi chứng đắc cảnh giới trên tức trên đầu một sợi lông hiện ra cõi nước của Bảo Vương. Ðây là cái lớn hiển hiện ra bên trong cái nhỏ. Tọa vi trần lý chuyển Pháp luân. Ngồi trong hạt bụi mà chuyển bánh xe pháp lớn. Ðây là đạo lý của kinh Lăng Nghiêm. Thử ngữ thuyết xuất tiên thành tín. Ðiều này nói ra rất ít người tin được. Vị tất tri âm hữu kỷ nhân. Câu này nghĩa là, số người có lòng tin rất hiếm, nên tôi cũng không biết có bao nhiêu kẻ tri âm, cũng nói là không biết có bao nhiêu người hiểu rõ đạo lý này. Ngài Hư vân có câu:
Tẩu biến thiên nhai tầm tri kỷ Vị tri nhược cá thị tri âm (Ði khắp chân trời tìm tri kỷ,Chửa biết ai là kẻ tri âm.) Sao gọi là Tri âm? Tức là người hiểu những gì tôi nói ra. Không có tri âm là không ai hiểu những gì tôi nói. Có người hiểu ý này tức là có tri âm. Hoặc có vị nói rằng: “Pháp sư, con hiểu những gì Pháp sư nói”. Vậy vị này chính là tri âm của tôi. Nếu bảo không hiểu tức là không phải tri âm. Nếu lại bảo vừa hiểu vừa không hiểu thì đúng là vừa tri âm mà vừa không tri âm. Có gì có thể nhận ra được là tri âm hay không? Như tôi tụng lên và giảng nghĩa bài tụng này, người nào y theo đó mà tu tập thì người đó là tri âm của tôi, ai không theo thì chẳng phải tri âm. Tin vào các đạo lý tôi thuyết giảng là tri âm, bằng không tin thì chẳng phải là tri âm. Ý nghĩa điều thuyết giảng đó là gì?
Ở trên đầu một sợi lông hiện ra chư Phật quốc độ. Bảo vương sát là cõi nước nơi Phật thuyết pháp độ chúng sanh. Ngồi trong hạt bụi chuyển đại Pháp luân, giáo hóa chúng sanh. Ở cảnh giới mà cái lớn hiện bên trong cái nhỏ. Ai lãnh hội được ý nghĩa này, kẻ đó là tri âm của tôi. Ai không hiểu được thì cần phải tu học thêm Phật Pháp. Tu đến độ mà quý vị cũng có thể ngồi trong hạt bụi chuyển đại pháp luân, lúc đó quý vị sẽ hiểu.
Dĩ vô sở đắc cố, Bồ-đề-tát-đỏa, y Bát-nhã Ba-la-mật-đa cố, tâm vô quái ngại. (Bởi không có chứng đắc, nên khi Bồ-đề-tát-đỏa nương theo Bát-nhã ba-la-mật-đa, tâm không bị chướng ngại).
Vô tu vô chứng vô sở đắc Hữu tướng hữu vi hữu tận thời Bồ đề tát đỏa ngộ tư lý Y cứ Bát-nhã bỉ ngạn tề Tâm vô quái ngại ly báo chướng Tánh cụ Chân không dân ngôn tư Ký ngữ lai hiền cầu chư kỷ Ðầu thượng an đầu tối ngu si.
Trở lại đoạn Kinh văn trước nói “vô trí diệc vô đắc”, chữ “vô trí” mà kinh nói chính là đã phủ nhận trí huệ “sự lục độ” của các Bồ-tát Tạng giáo, còn “vô đắc” thì phủ nhận sự chứng đắc Niết-bàn hữu dư của Nhị thừa. Qua tới đoạn kinh này nói: “Dĩ vô sở đắc cố”. Chữ “vô sở đắc” nêu lên tông chỉ của bổn kinh. Tâm kinh Bát-nhã Ba-la-mật-đa có tông chỉ gì? Kinh chủ trương phá trừ chấp trước, khiến tâm không bị vướng mắc vào kết quả tu chứng (sở đắc), chứng mà không chứng, không chứng mà chứng. Sao gọi là chứng mà không chứng? Quý vị chứng quả này mà không chấp vào việc chứng quả. Khi không có loại chấp trước này thì lúc đó quý vị mới chân chánh đạt tới Niết-bàn rốt ráo. Cho nên vô sở đắc chính là tông chỉ của bổn Bát-nhã Tâm kinh này. “Bồ đề tát đỏa, y Bát-nhã ba-la-mật-đa cố, tâm vô quái ngại.” Bồ đề tát đỏa nói gọn là Bồ-tát, các Ngài thực hành bát-nhã ba-la-mật-đa, tức trí huệ thâm sâu, đến chỗ tâm vô quái ngại. Chúng ta không đắc được tự tại chính bởi vì có quái ngại. Vô quái ngại là được tự tại. Vô quái ngại phá trừ báo chướng. Vô quái ngại này sẽ diệt trừ báo chướng dựa vào vô sở đắc mà phá trừ ba chướng. Bởi không chấp vào sự chứng đắc - vô sở đắc - nên ba chướng được phá trừ. Ðây là một loại sức mạnh của bổn kinh này có được. Vô sở đắc là ý chỉ của kinh này và phá trừ ba chướng là ích dụng của nó. Bởi không có chứng đắc, nên khi Bồ-đề-tát-đỏa nương theo Bát-nhã ba-la-mật-đa, trên pháp bát-nhã thâm sâu, đem lại sự diệt trừ báo chướng để nói rằng, tâm không bị chướng ngại. Nhắc lại, ba chướng gồm báo chướng, nghiệp chướng và phiền não chướng, như tôi đã giảng ở trên. Nếu quý vị có quái ngại, tức sẽ không thể phá trừ báo chướng được. Vô quái ngại là gì? Tức đạt được tới cảnh giới nhân không, pháp không, chứng đắc được cảnh giới nhân, pháp cả hai đều là không. Vô tu vô chứng vô sở đắc. “Vô tu”là gì? Vì việc tu hành đã xong. “Vô chứng” vì đã chứng đắc rồi. Những điều gì phải làm thì họ đã làm xong, không còn thọ những gì còn lại (quả báo) về thân sau nữa. Những việc nên làm đã làm xong, việc lớn đã hoàn tất, nên nói là vô chứng. Vậy có phải chăng là vô tu vô chứng lại hãy còn có một cái sở đắc không? Còn “sở đắc” thì sao? Vô tu vô chứng nghĩa là mặc dù đã không có chỗ đắc mà cũng không có chỗ nào để đắc được luôn. Cũng chẳng còn sở đắc, vì nếu còn có gì sở đắc nữõa tức là còn có sự chấp trước. Hữu tướng hữu vi hữu tận thời. Câu này nghĩa là nếu quý vị còn chấp có tướng, hoặc chấp vào pháp hữu vi, thì vẫn còn thấy có giới hạn tận cùng, vĩnh viễn đều chưa đến chỗ vô cùng tận. Nếu muốn vô tận, tức phải là chỗ vô tu, vô chứng, vô sở đắc. Nếu quả quý vị đối với mọi thứ đều coi như vô sở đắc, lúc đó quý vị mới thật là tâm vô quái ngại. Bồ đề tát đỏa ngộ tư lý. Bồ-đề-tát-đỏa là gì? Người Trung Quốc gọi Bồ-tát nếu nói cho đầy đủ tức là Bồ-đề tát-đỏa. Ðây là một danh từ phiên âm từ tiếng Phạn. Bồ-đề nghĩa là giác, tát-đỏa nghĩa là hữu tình, bồ-đề-tát-đỏa nghĩa là giác hữu tình, tức giác ngộ kẻ hữu tình. Hữu tình là gì? Nói chung hữu tình là loài có khí huyết, không phải riêng chỉ loài người, mà là mọi loài có sinh mạng. Giác ngộ hữu tình, Bồ-tát giác ngộ mọi loài hữu tình, khiến cho hết thảy đều đến chỗ giác ngộ, giống như sự giác ngộ của chính các Ngài. Lấy ví dụ như Bồ-tát niệm chú Lăng nghiêm, đồng thời các Ngài cũng mong rằng người khác cũng có thể niệm được chú như mình, chớ không phải nói: “Chỉ có tôi là biết niệm, tôi không thích có người khác niệm được, như vậy sẽ cho thấy tôi không giống như các người khác.” Không phải vậy. Nếu quý vị thấy có điều gì lợi ích cho mình, quý vị thích người khác cũng được lợi ích giống như mình. “Tôi tự mình nghe giảng kinh đạt được điều tốt, bởi vì tôi hiểu đạo lý học Phật, làm người, tôi cũng khuyên nhủ các bạn bè thân thích của tôi đều tới nghe kinh, học Phật Pháp, hầu được hưởng lợi lạc giống vậy.” Nghĩa của chữ giác ngộ hữu tình là như vậy. Cũng có một cách giảng khác về chữ giác ngộ hữu tình. Giác ngộ hữu tình còn có thể hiểu là một người giác ngộ trong loài hữu tình. Bồ-tát nguyên là một chúng sanh hữu tình, chỉ khác là Bồ-tát đã được giác ngộ, vậy đó là người giác ngộ trong hàng chúng sanh. Vì đã giác ngộ ở trong chúng sanh, nên Bồ-tát hiện nay cũng muốn giác ngộ hết thảy các chúng sanh, đó là ý nghĩa của Bồ-tát. Kể ra thì có Bồ-tát Tạng giáo, Bồ-tát Thông giáo, Bồ-tát Biệt giáo và Bồ-tát Viên giáo, thuộc bốn giáo: Tạng, Thông, Biệt và Viên, giáo nào cũng có Bồ-tát cả. Các Ngài chỉ khác nhau về thứ bậc, tùy theo tâm lượng lớn hay nhỏ. Tâm lượng nhỏ là hàng Bồ-tát Tạng giáo, lớn hơn là Bồ-tát Thông giáo, lớn hơn nữa như cỡ các Bồ-tát Phổ Hiền, Quán Âm, Ðịa Tạng và Văn Thù Sư Lợi thì thuộc Bồ-tát Viên giáo. Chênh lệch chút ít với Bồ-tát Viên giáo là các Bồ-tát Biệt giáo. Cũng có cách phân loại theo mười đẳng cấp gọi là Thập địa Bồ-tát, từ Nhất địa Bồ-tát, Nhị địa Bồ-tát, Tam địa, Tứ địa cho đến Thập đẳng địa. Có nhiều loại Bồ-tát, bên trong lại có ngàn sai muôn biệt. Ðây cũng giống như con người chúng ta có nhiều giai cấp vậy. Tóm lại, các Bồ-tát ngộ được lý “vô sở đắc” và lãnh hội được pháp “tâm vô quái ngại” và do đó các Ngài hiểu rõ các đạo lý này. Bồ-tát là một danh xưng rất thần thánh, người Trung Quốc gọi ngắn gọn là Bồ-tát, nếu gọi cho đầy đủ là Bồ-đề tát-đỏa. Có người không phải là Bồ-đề tát đỏa, nhưng y tự cho mình là Bồ-đề tát đỏa. Có vị là Bồ-đề tát đỏa nhưng các ngài không thừa nhận tự mình là Bồ-đề tát đỏa. Quý vị thấy rất là kỳ quái phải không? Vậy rồi cuối cùng là sao? Không phải cho là phải; phải cho là không phải. Ðã không phải là Bồ tát thì là không phải rồi dù có cho là phải cũng vô ích. Nếu thật là Bồ-đề tát đỏa, quý vị khỏi cần nói là Bồ-đề tát đỏa thì đó cũng là Bồ-đề tát đỏa. Bồ-đề tát đỏa không tự đi truyền rao, hay quảng cáo trên báo nói: “Quý vị có nhận ra tôi không? Tôi là Bồ-tát nè!” Không phải là vậy đâu, vậy là sao? Bồ-đề tát đỏa phải có tâm Bồ-tát, tu Bồ-tát đạo, hành Bồ-tát hạnh. Ðây không phải là chuyện, chỉ nói trên đầu lưỡi như: Tôi là Bồ-tát nè! Nếu nói như vậy, thì quý vị không là gì mà chỉ là một tên ma chướng quỷ, nghiệp chướng quỷ và giống như bị các loại ngoại đạo tà thần nhập rồi tự ngụy trang nói: “Tôi là Quan-đế-công đây!” Thật ra, y là tiểu quỷ. Thậm chí đến tiểu quỷ cũng không bằng mà là một loài súc vật biến hóa loại tà tri tà kiến hoàng bì tử. Chính như trong kinh Pháp Hoa có nói loại chuột, (hoàng thục lang) giả là thần này, thần nọ. Chân chánh là Bồ-tát sẽ không nói: “Hãy nhìn tôi, Tôi là Bồ-tát.” Thí dụ, khi Tổng Thống du lịch tới một nơi nào đó, ông không cần giới thiệu mình: “Tôi là Tổng Thống nước Mỹ đây. Tôi là Nickon, Tổng Thống nước Mỹ tới đây. Quý vị có biết tôi không?” Không cần nói mà mọi người đều biết ông cả. Vì thế không cần thiết phải lên báo quảng cáo nói: “Tôi là Bồ-tát.” Cho nên quý vị là Bồ-đề tát đỏa, tức người khác cũng biết mà không phải người ta cũng biết luôn. Có gì chứng minh gì là Bồ-đề tát đỏa đây? Tôi nói cho quý vị biết, Bồ-đề tát đỏa là người là không còn hai loại sanh tử, phân đoạn sanh tử đã không và biến dịch sanh tử cũng hết. Sao gọi là biến dịch sanh tử? Sanh tử biến dịch nghĩ đơn giản là trong định không có một niệm sanh hay niệm diệt nào cả. Cho nên nói: “Na-già thường tại định, không khi nào mà không ở trong định,” mà thường thường ở trong định, có nghĩa là chấm dứt sanh tử, hết phân đoạn và sanh tử biến dịch mới là Bồ-đề tát đỏa thật sự nhưng quý vị không nhận ra Ngài. Diệu mầu chính ở điểm này. Quý vị sẽ không nhận ra vị chính thật là Bồ-tát đó đâu. Nếu quý vị nhận ra Ngài thì chính quý vị cũng là Bồ-tát tát đỏa đấy. Y cứ Bát-nhã bỉ ngạn tề. Câu tụng này nghĩa là Bồ-tát nương theo pháp bát nhã thâm sâu nên tới được bờ bên kia tức là đắc được ba la mật. “Bỉ ngạn tề” nghĩa là lên đến bờ bên kia. Tâm vô quái ngại ly báo chướng. Nếu tâm không còn chướng ngại thì sẽ lìa được báo chướng. Báo chướng là gì? Tức là thân thể của chúng ta. Tại sao chúng ta có cái thân thể này. Bởi vì chúng ta có quái ngại nên báo thân này chính là một chướng ngại, một báo chướng. Ðể không bị chướng ngại - tâm vô quái ngại - thì mọi thứ khổ lạc đều nhất như: khổ chẳng có mà lạc cũng không. Sanh tử cũng nhất như: sanh chẳng có mà tử cũng không, sanh cũng như tử, tử cũng như sanh, giữa trong sự sanh và tử chẳng làm quý vị dao động. Nói cách khác, khổ và lạc đã nhất như thì thuận nghịch nhất như. Thuận cảnh hay nghịch cảnh cũng vậy, chẳng có gì khác biệt. Ðây nói thuận nghịch, sanh tử, khổ lạc, nếu tất cả đều nhất như thì chẳng còn thứ gì có thể làm cho tâm ta dao động. Tâm không dao động vì tâm vô quái ngại. Nếu không có quái thì không có ngại, quý vị có quái tức có ngại. Chữ “quái” (罣) cùng nghĩa với chữ “quải” ( ) là treo, mắc lên ở ngay đó, chữ “ngại” (礙) là chướng ngại. Có chướng ngại là bị treo mắc lên ngay đây, chỗ quý vị đang có mặt đó. Vậy nếu vốn không bị treo lên thì đâu còn gì làm cho chướng ngại nữa? Cho nên nói vô quái vô ngại. Vô quái ngại tức chấm dứt sanh tử. Cho nên nói, sanh tử tức Niết-bàn, phiền não tức Bồ-đề. Lúc hàng Nhị thừa chưa tỏ ngộ được lý này mà quý vị nói với họ phiền não tức Bồ-đề, sanh tử tức Niết-bàn, thì họ sẽ hoảng hốt mà chạy dài, họ sẽ bảo rằng họ chưa bao giờ được nghe pháp nào như vậy. Cái gì “phiền não tức Bồ-đề, sanh tử tức Niết-bàn”, họ sẽ chẳng tin nổi quý vị. Vì không tin vậy họ mới muốn bỏ đi. Cho nên, nay là nói về hàng Bồ-tát. Chỉ có Bồ-tát mới giác ngộ được lý phiền não tức Bồ-đề, sanh tử tức Niết-bàn, chỉ cần chúng ta quay đầu, chuyển người là được - hồi đầu chuyển thân - là đạt được lý đó. Bởi đâu mà chúng ta không ngộ Bồ-đề? Bởi chúng ta bội giác hiệp trần, nghĩa là xoay lưng về giác ngộ mà hướng tới cảnh trần lao, do đó chỉ cần chúng ta bội trần là có thể hiệp giác. Với tâm vô quái ngại ngay trong hết tất cả những thứ sanh tử, khổ lạc, thuận nghịch mà tâm không dao động, đó chính là vô quái ngại, và là lúc xa lìa báo chướng, và cũng rời vô quái ngại của thân. Chúng ta không lìa được báo thân này, bởi cớ gì vậy? Bởi vì chúng ta coi cái thân này quá ư quan trọng. Mọi người cầu danh cầu lợi, đêm ngày bôn ba cực nhọc bận rộn cũng chỉ vì cái thân này; tìm hết cách, làm kẻ nô lệ giỏi, làm trâu ngựa tốt để phục vụ tấm thân, không dám xúc phạm tới nó. Ðâu có hay rằng là sự trái ngược lại, chính thân này đối với ta không khách sáo chút nào. Vậy nó đối xử với ta ra sao? Quý vị đối xử tốt với nó chừng nào thì nó càng tệ bạc với quý vị chừng đó. A! Giống như lời vua Ba-tư-nặc từng bạch với Phật rằng, lúc còn niên thiếu thân thể của ông cường tráng vì khí huyết sung mãn, đến khi về già thì tóc bạc da nhăn, thời gian còn lại chẳng là nhiêu, ngày chết gần kệ. Ðây bởi vì có chướng ngại. Nếu tâm vô quái ngại thì đâu còn chấp trước vào cái nghiệp của báo thân. Bởi có thân mới có báo chướng, nếu đạt được sự vô quái ngại thì tức là đạt tới cảnh giới vô ngã, mà vô ngã thì hết báo chướng. Ðó chính là nghĩa của câu tụng “tâm vô quái ngại ly báo chướng”. Tánh cụ Chân không dân ngôn tư. Nguyên là như vầy, tự tánh hay Phật tánh, tự thể nó đã đầy đủ ý nghĩa thực tướng của Chân như. Ðó là nghĩa của “tánh cụ Chân không”. Nếu như quý vị đạt được cái tánh của bản thể Chân như, thì không còn gì để nói nữa. “Dân ngôn tư” là không còn tư tưởng gì để nghĩ tới nữa. Ký ngữ lai hiền cầu chư kỷ. “Ký ngữ lai hiền” là ý tôi muốn gửi đôi lời tới các hiền giả trong tương lai. Các vị tu hành trong tương lai phải làm sao? Các vị muốn tu đạo thì phải “cầu chư kỷ”, tức là cầu ở chính mình. Quý vị muốn tới được chỗ vô sở đắc, vô quái ngại thì quý vị phải cầu ở nơi mình, chớ không phải hướng ra ngoài để cầu, để tìm kiếm. Ðừng tìm về đạo lý vô tu, vô chứng, vô sở đắc ở ngoài mình. Muốn tới được chỗ này quý vị cần phải cầu nơi mình, quay về mình để quán chiếu - hồi quang phản chiếu - cần phải phản cầu chư kỷ. Ðầu thượng an đầu tối ngu si. Nếu lại hướng ra ngoài tìm, đi ra phía ngoài tìm đạo này à! Ðó chính là ngu si! Có khác gì “trên đầu lại đội thêm một cái đầu nữa”? Ðây không phải là ngu si sao? Mà là ngu si nhất đó. Không nên trên đầu thêm một cái đầu. Chỉ có cách hồi quang phản chiếu, quay đầu, chuyển thân, ngoảnh đầu qua, quay cái thân này lại là tới đích. Nếu quý vị không quay thân lại được tức quý vị không thể tới nơi rồi.
Vô quái ngại cố, vô hữu khủng bố, viễn ly điên đảo mộng tưởng. (Bởi không bị chướng ngại, nên không sợ hãi, xa lìa mọi điên đảo mộng tưởng)
Vô quái ngại danh chân phóng hạ Tái vô khủng bố nghiệp chướng trừ Viễn ly điên đảo sanh tướng phá Mộng tưởng thô tế sa hoặc Như Tam chướng tiêu dung viên tam đức Lục căn hỗ dụng chứng lục thông Hội thử diệu lý thân thọ dụng Tri giả dị ngộ muội nan đồ.
Bởi tâm không có chướng ngại nên không sợ hãi. Vì không sợ hãi nên xa lìa mọi thứ điên đảo và mộng tưởng. Hết thảy mộng tưởng đều không còn, điên đảo cũng không luôn. Không sợ hãi tức quý vị đã phá trừ được nghiệp chướng; không điên đảo mộng tưởng tức là phá trừ được báo chướng. Ðó là ý của câu tụng: “Tái vô khủng bố nghiệp chướng trừ”. Ðạt tới vô quái ngại chẳng phải là chuyện dễ. Có người bảo rằng: “Tôi chẳng nghĩ tới chuyện gì khác, chỉ nghĩ tới cha mẹ tôi mà thôi”. Vậy là tốt, là có hiếu. Tuy nhiên, hiếu đạo cũng là một chướng ngại. Hoặc có người lại bảo: “Tôi chẳng nghĩ gì, chỉ nghĩ cho con trai, con gái tôi thôi”. Ðó là lòng từ bi, tuy nhiên là từ bi nhưng cũng là chướng ngại, một chướng ngại tốt lành. Hay lại có người nói: “Tôi có một người bạn đã lâu không gặp mặt, sớm tối lúc nào tôi cũng nghĩ tới, tuy nghĩ là nghĩ vậy nhưng vẫn chưa gặp được”. Ðó là chướng ngại. Nói chung, cái gì mà ta không xả bỏ được (phóng hạ) thì cái đó là chướng ngại, do đó mới có câu tụng kệ sau: “Vô quái ngại danh chân phóng hạ”. Nói tới đoạn này, tôi nhớ lại hồi đó ở núi Linh Nghiêm, thuộc Tô Châu, có một vị Hòa Thượng, tên Ðại Tu. Sư chuyên tu thiền, nên suốt ngày từ sáng đến tối Sư đều tham thiền. Sau đó Sư buông bỏ hết mọi sự. Sư buông bỏ như thế nào? Sư có làm một câu đối như sau:
Vô đại, vô tiểu, vô nội ngoại, Tự tu, tự liễu, tự an bài. Câu đối này nghĩa là chẳng lớn, chẳng nhỏ, chẳng ở trong, chẳng ở ngoài. Quý vị nói đó là cảnh giới gì? Tự tu, tu xong, tự an bài các việc. An bài ra sao? Ðây cũng là một sự kỳ quái. Sư khoét vách núi thành một chỗ lõm, vừa vặn đủ chỗ một người ngồi. Bên ngoài Sư lấy đá chắn làm thành một cánh cửa, có thể mở ra hay đóng lại như ý muốn. Từ đó Sư đóng cửa đá lại và ngồi tu ở bên trong vách đá, cho đến khi tu xong, tức nhập Niết-bàn. Ðơn giản như vậy thôi! Ðó mới là buông bỏ thật sự. Sư cũng không thâu đệ tử nào nên không có nhiều vấn đề, cho nên gọi là vô quái ngại. Có đệ tử thì cũng có quái ngại; có đệ tử là có nhiều vấn đề phiền hà. Tôi không biết có bao nhiêu vấn đề trong tương lai, nhưng tôi không để ý đến, bởi vì vấn đề cũng là không vấn đề và quái ngại cũng là không quái ngại. Có số người đã biết về câu chuyện của Hòa Thượng Ðại Tu, nhưng không vì đó mà tôi ngưng nói về Ngài. Khi giảng kinh quý vị không nên sợ mất nhiều thời gian. Khi quý vị mới bắt đầu giảng kinh, quý vị nên nói về cái mình biết, dù các người khác có hiểu hay không. Nếu quý vị không hiểu thì nói không hiểu. Khi mới thực tập giảng kinh, quý vị nên “để chân trên đất.” Khi quý vị nói một câu, nó giống như có 100 lbs đá rớt xuống và làm thành một lỗ hỏng. Ai không muốn nghe cũng phải nghe. “Tôi bỏ một câu này trong đầu quý vị, và quý vị sẽ phải chấp nhận thôi.” Vì vậy bất luận ai đã nghe qua một chút rồi, quý vị luôn có thể nói thêm về chuyện đó một lần nữa. Quý vị không được, “trộm giờ làm việc và cắt xén vật liệu.” Thí dụ như quy ước sẽ xây một cái nhà có xà ngang dày 8 tấc, và quý vị nói, “Ồ, nếu tôi dùng xà ngang dày 4 tấc thì cũng được vì nó rẻ hơn,” rồi quý vị xén bớt vật liệu. Và đáng lẽ quý vị phải làm 8 tiếng đồng hồ, quý vị chỉ làm có sáu giờ. “Tôi sẽ tạo ra sự lầm lẫn về 2 giờ và nói là tôi làm 8 giờ. Ðó là trộm giờ làm việc. Ðừng làm vậy khi quý vị thuyết pháp. Quý vị phải chính thật giảng thuyết và không để ý nếu thính giả hiểu hay không. Quý vị nên giảng cách như quý vị mới bắt đầu giảng, và trong tương lai cũng vậy. Quý vị có hiểu không? Hơn nữa, quý vị không nên chỉ giải thích các đạo lý mà tôi bảo quý vị thuyết giảng. Nước Mỹ nói về phát triển tự do, và vì thế quý vị nên để tự mình phát triển tự do và biểu đạt theo lý trí của mình. Có vậy mới phát huy sự mới mẻ và sáng tạo. Ðó cũng giống như Pháp sư Ðạo Thắng. Ða số người giảng kinh Ðại Niết Bàn, họ đều nói: “Xiển đề không có Phật tánh, và không thể thành Phật.” Nhưng Pháp sư Ðạo Thắng tuyên bố: “Xiển đề cũng có Phật tánh, và cũngï có thể thành Phật! Mọi người đều phản đối, nhưng sỏi đá gật đầu đồng ý. Vì vậy ý nghĩa của câu: “Ngài Ðạo Thắng thuyết pháp, sỏi đá vô tình cũng gật đầu.” Tại sao sỏi đá gật đầu? Bởi vì Pháp sư gợi lên điều mới mẻ. Quý vị không nên chỉ theo cách của tôi. Nếu tôi không phải là ông thầy tài trí dân chủ, tôi sẽ không cho phép quý vị tự do phát triển theo quý vị. Và quý vị nhất định phải theo tôi, nếu không theo tôi thì sẽ đi trên đường lầm lẫn, thật ác, và sẽ đọa địa ngục trong tương lai.” Nhưng tôi đã không giống như vậy. Tôi hướng về sự phát triển tự do. Bởi nay tôi đã đến nước Mỹ, nơi có sự tự do phát triển. Mỗi người có tự do riêng, và tôi không thể che đậy trí huệ của quý vị, giống như tôi để vào cái tách và không cho nó đi ra. Trừ phi quý vị không có trí huệ và thật đần độn mà không phát sanh được sáng kiến mới gì. Quý vị nên chuyên tâm mà phát huy sáng kiến. Bất cứ đệ tử nào cũng có thể cống hiến được cả, không kể là người nào.
“Tái vô khủng bố nghiệp chướng trừ” tức khi không còn sợ hãi nữa thì sẽ tiêu trừ nghiệp chướng. Tại sao có sự sợ hãi, khủng bố? Bởi vì có nghiệp chướng. Nếu không sợ sệt nữa, thì nghiệp chướng cũng không còn. “Viễn ly điên đảo sanh tướng phá”, nghĩa là nếu chúng sanh có xa lìa được điên đảo thì mới phá được các tướng sanh ra[13]. Chúng sanh chúng ta đều điên đảo, sanh ra tướng vô minh nên không phá nổi. Nếu hết điên đảo, tức sẽ không có mộng tưởng, không có thô hoặc, tế hoặc, và trần sa hoặc. Như vậy mọi việc đều mới phù hợp với chân lý thật Như. Ðó là nghĩa của câu: “Mộng tưởng thô tế sa hoặc Như”. “Tam chướng tiêu dung viên tam đức”. Ðến lúc đó thì Tam chướng là nghiệp chướng, báo chướng và phiền não chướng đều tiêu dung (tiêu tan). Tam đức là giải thoát đức, Bát-nhã đức và Pháp thân đức. đều được viên mãn, viên dung cả ba đức. Ðồng thời “Lục căn hỗ dụng” và “chứng lục thông”. Nếu quý vị có thể dùng sáu căn hỗ dụng, đắp đổi với nhau thì mỗi căn đều sẽ có sự diệu dụng của sáu căn kia. Căn nào cũng có đủ năng khiếu của các căn kia. Và có thể nói là đắc được lục thông. Sáu căn là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân và ý. Mỗi căn còn có những công năng nhiệm mầu của nó. Ðây chứng minh rằng quý vị đắc được lục thông. Lúc này quý vị sẽ chứng đắc thiên nhãn thông, thiên nhĩ thông, tha tâm thông, túc mạng thông, thần túc thông, lậu tận thông. Quý vị được chứng minh là đắc được cả sáu thông. Hội thử diệu lý thân thọ dụng, nếu lãnh hội được những đạo lý vi diệu như vậy (hội thử diệu lý) thì tự thân sẽ được hưởng dụng các công năng trên (thân thọ dụng) một cách chân chánh. Nếu biết được đạo lý này thì quý vị sẽ đạt được giác ngộ dễ dàng, còn như nếu mê muội thì sẽ đi vào con đường rẽ sai lầm, gặp không biết bao nhiêu là khó khăn. Ðó là ý của câu tụng: “Tri giả dị ngộ, muội nan đồ”.
Cứu cánh Niết-bàn. Tam thế chư Phật, y bát nhã ba-la-mật-đa cố, đắc a-nậu-đa-la tam miệu tam-bồ-đề. (Ðạt tới Niết-bàn rốt ráo. Ba đời chư Phật, nương theo Bát-nhã ba-la-mật-đa, chứng a-nậu-đa-la tam-miệu tam-bồ-đề)
Ðức vô bất bị chư chướng quyên
Quá khứ vị lai cập hiện tại Tam thế chư Phật bổn đồng nguyên Y thử bát-nhã ba-la-mật Chí chánh Ðẳng giác Vô Thượng tiên Hành nhân đãn năng cần tinh tấn Hà sầu bất hoạch Pháp tánh điền.
Cứu cánh Niết-bàn! Bởi vì quý vị đã phá trừ báo chướng, nghiệp chướng, phiền não chướng tức sẽ lìa hết mọi thứ điên đảo mộng tưởng. Nếu quý vị nghiên cứu, xét kỹ câu này trong Tâm Kinh thì thấy hết thảy chúng sanh trong cả chín Pháp giới đều sống trong cảnh mộng. Như hàng Bồ-tát mộng về “trên cầu Phật đạo, dưới hóa độ chúng sanh”, các vị này mong cầu Phật đạo, thành Phật đạo rồi độ chúng sanh, hóa ra đó đều là mộng cả. Hàng Duyên giác cũng mộng luôn. Họ chỉ mơ về sự chăm lo cho chính thân mình, tìm nơi thâm sơn cùng cốc làm một A-La-hán. Loài người “chỉ nhận biết, quan tâm cho riêng mình.” Ðó là ý nghĩa của câu: Ðộc thiện kỳ thân, vị năng kiêm thiện thiên hạ, Chỉ lo cho mình, chưa thể lo cho cả thiên hạ được. Ðây cũng là mộng. Thanh văn thì có giấc mộng thiên (lệch) không Niết-bàn hữu dư. Mộng của chư thiên là cảnh giới an lạc, vui sướng, hoàn toàn tự tại. Cho nên nói, thọ thắng diệu lạc. Còn con người ta thì sao? Là giấc mộng danh lợi, cầu danh rồi cầu lợi, cầu cho thăng quan tiến chức, phát tài. Cả một đời sống trong cảnh đảo điên, lấy khổ làm vui, bận rộn suốt ngày, đều chẳng ngoài cái mộng danh lợi. Ðối với loài A-tu-la là mộng đấu tranh, cũng tương tự như hiện nay đảng nọ tranh giành với đảng kia, đều là cảnh giới của A-tu-la. A-tu-la là ham thích đấu tranh và ở trong mộng đấu tranh. Khổ cực nhục hình là mộng của chúng sanh trong địa ngục. Ðói rét là mộng của loài quỷ đói. Còn ngu si là mộng của loài súc sanh. Tóm lại trong chín pháp giới, mỗi một pháp giới đều có cảnh mộng riêng biệt của nó. Duy có Phật là trong cảnh cứu cánh Niết-bàn, không có mộng gì. Do đó mới có câu “cứu cánh Niết-bàn”. Niết-bàn là gì? Niết-bàn là chẳng sanh chẳng diệt. Kẻ không hiểu Phật pháp thì cho rằng Niết-bàn là chết. Họ có đâu biết rằng, cái chết này không phải là chết bình thường mà là tự nguyện chết; quý vị biết cái chết, và hiểu rõ cái chết. Tự nguyện chết là sao? Bởi vì phạm hạnh dĩ lập, sở tác dĩ biện tức các hạnh thanh tịnh đã thành, những điều cần làm đã thực hiện xong; bất thọ hậu hữu, không còn thọ thân sau nữa”[14]. Ðây là một sự tự nguyện nhập Niết-bàn, đến cảnh giới chẳng sanh chẳng diệt, mà hành giả đã tính biết trước, cho nên “dự tri thời chí”, A! Tôi dự định là vào lúc đó tôi sẽ nhập Niết-bàn. Ðây là quý vị biết trước thời gian lúc ra đi. Sao gọi là hiểu rõ cái chết? Ðang lúc nhập Niết-bàn với trí óc hoàn toàn sáng suốt, thân không bệnh khổ, tâm không tham luyến, ý không điên đảo. Thân đã không bệnh, sự đau đớn cũng không có. Tâm không ham danh, không tham tài, của cải, sắc dục, ăn uống, ngủ nghỉ, thuộc về ngũ dục. Ý không điên đảo và trong lúc lâm chung thần trí vẫn minh mẫn. Có người tu hành muốn nhập Niết-bàn, dự tri thời chí tự mình biết rõ, và còn nói rõ cho mọi người hay vào năm nào, tháng nào, ngày nào và vào giờ nào, sẽ nhập Niết-bàn. Ðó gọi là hiểu rõ -Niết-bàn không phải là cảnh chết đơn thuần mà chính là cảnh giới của chẳng sanh chẳng tử. Tại sao lại có tử? Bởi vì có sanh. Nay nếu quý vị được không sanh tức quý vị sẽ chẳng tử. Cho nên cứu cánh Niết-bàn. Sao là cứu cánh Niết-bàn? Ðức vô bất bị chư chướng quyên. Ðức hạnh viên mãn thì các thứ chướng đều hết. Vì không còn chướng ngại gì, nên đức hạnh tự nhiên viên mãn đầy đủ. Khi dứt bặt hết các chướng ngại thì gọi là viên tịch và cũng gọi là Niết-bàn. Cứu cánh viên tịch hiệu Niết-bàn. Hết thảy mọi chướng ngại đều không còn nữa tức thì cuối cùng là sự viên tịch. Viên tịch hay Niết-bàn. Niết-bàn là tiếng Phạn, phiên dịch ra tiếng Hoa là Viên tịch. Viên tịch là đạo vô bất viên, đức vô bất tịch, đạo thì tự viên, đức thì tự tịch; đạo đã tròn đầy, đức đã đến chỗ lặng vắng tịch tĩnh. Tại sao gọi là đức vô bất tịch? Ðức không đâu không vắng lặng tịch tĩnh khi đạt tới cực điểm sẽ khế hợp với Ðức tướng Thường, Lạc, Ngã, Tịnh và vì thế đến một cảnh Niết-bàn vô cùng an lạc tịch tĩnh. Quá khứ vị lai cập hiện tại. Tam thế chư Phật bổn đồng nguyên. Chẳng riêng các Bồ-tát nương theo pháp Niết-bàn rốt ráo để tu tập mà cả chư Phật trong ba đời, quá khứ, hiện tại và vị lai, cũng đều y chiếu theo Pháp đó. Y thử bát-nhã ba-la-mật. Chí chánh đẳng giác vô thượng tiên. Câu này nghĩa là ba đời chư Phật đều y theo bát nhã thâm sâu và trí huệ mầu nhiệm này mà đạt được A-nậu-đa-la tam miệu tam-bồ-đề, tức vô thượng chánh đẳng chánh giác. Vô thượng có nghĩa là không có gì cao hơn. Ðó là gì? Tức là Phật. Chánh đẳng thuộc hàng Bồ-tát. Chánh giác thuộc Nhị thừa. Chánh giác và phàm phu không giống nhau, phàm phu thì không được kể là giác, vì hàng phàm phu hành động sai quấy mà không biết là sai, cũng không biết hối cải nên gọi là bất giác. Hàng Thanh văn và Duyên giác của Nhị thừa là những người đã giác ngộ một cách chánh đáng, cho nên khác kẻ phàm phu, nhưng họ chưa phải là chánh đẳng như các vị Bồ-tát tu các pháp lục độ vạn hạnh tức tu để mình được giác ngộ và giác ngộ người khác, độ cho mình, độ cho người, lợi mình và lợi người. Nhị thừa chỉ tu cho mình, không lo cho người khác nên chưa phải là chánh đẳng. Bồ-tát được gọi là chánh đẳng, nhưng chưa thể được vô thượng, chỉ có Phật mới là Vô thượng nên Phật có danh hiệu là vô thượng sĩ, điều ngự trượng phu, và Phật mới là Vô thượng chánh đẳng chánh giác. Chư Phật trong ba đời đều y vào trí tuệ bát nhã thâm sâu để tới được bờ bên kia, đó là ý của câu tụng “chí chánh đẳng giác vô thượng tiên”. Chữ chí thì giảng như là chữ đáo Vô thượng tiên là chỉ Phật, cũng gọi là một vị Kim tiên đại giác ngộ (đại giác kim tiên). Hành nhân đãn năng cần tinh tấn. Vấn đề là hành giả phải mạnh dạn tinh tấn hướng về trước, không lùi bước, “không phơi nắng một ngày và để lạnh 10 ngày.” Tu đạo có nghĩa là phải thường xuyên tu tập, từng giờ, từng ngày, từng tháng, từng năm, miên mật như vậy; bất kể ngày giờ, nơi chốn nào cũng đều cũng tinh tấn, chớ không phải hôm nay tinh tấn rồi ngày mai thoái lui, hay tiến được một bước để rồi lùi năm bước. Quý vị không nên như thế, đó không phải là tinh tấn. Hà sầu bất hoạch Pháp tánh điền? Người tu hành chỉ nên tiến tới dũng mãnh tinh tấn tức sẽ tới lúc được Pháp tánh điền. Pháp tánh thì ví như thửa ruộng. Có gieo giống vào thửa ruộng thì mới có ngày được thâu hoạch, chỉ cần chuyên cần ra công cày bừa tức có ngày được gặt hái. Pháp tánh điền chính là quý vị tự tu pháp thân này, khi tự tánh viên mãn thì thành Phật. Ðây giống như thâu lượm kết quả được từ ruộng pháp tánh mọc lớn lên, nên nói lo gì chẳng thâu hoạch được (hà sầu bất hoạch). Thí dụ như có một người tu hành rất tinh tấn. Y tu tập suốt cả đêm, không ngủ. Y tu qua một đêm và rồi sao? Ðợi khi trời sáng, y đi ngủ. Như vậy coi như chẳng có tu gì, và cũng không thể nói đó là tinh tấn. A! “Tất cả các người đều ngủ, chỉ tôi không ngủ, tôi đang tu đạo đây.” Sau đó ban ngày mọi người tỉnh thức thì y đi ngủ. Ðó không phải là tinh tấn. Ban đêm không ngủ, lại ngủ ban ngày cũng không đúng rồi.
Cố tri bát-nhã ba-la-mật-đa, thị đại thần chú, thị đại minh chú, thị vô thượng chú, thị vô đẳng đẳng chú, năng trừ nhất thiết khổ, chân thiệt bất hư. (Vậy phải nên biết rằng, Bát-nhã ba-la-mật-đa là linh chú đại thần, là linh chú đại minh, là linh chú vô thượng, là linh chú tuyệt đỉnh, có khả năng tiêu trừ, mọi thứ khổ ách, chân thật chẳng hư dối).
Thị đại thần chú nan cùng trắc Thị đại minh chú chiếu tam thiên Thị vô thượng chú trăn giác quả Vô đẳng đẳng chú chí cực điên Trừ nhất thiết khổ luân hồi tức Chân thật bất hư các hướng tiền Dĩ thượng hiển thuyết thâm bát nhã Lược giải đông tây Tổ sư thiền.
Thị đại thần chú nan cùng trắc. Bởi ở trên đã giảng nhiều đạo lý rồi, cho nên biết bát-nhã ba-la-mật, diệu trí huệ, một pháp có thể đến bờ bên kia là một đại thần chú. Sao nghĩa là đại? Ðại là đối với nhỏ mà nói. Chữ “đại” ở đây nghĩa là lớn, với ngụ ý rằng không có cái gì lớn hơn nữa, không có cái gì lớn bằng. Giả sử như có một cái gì lớn hơn nó thì không thể gọi nó là “đại” được mà chỉ là “tiểu” thôi. Bởi vì đại nhi vô ngoại, không gì vượt ngoài nó hơn nên không có gì lớn hơn nó. Thần chú là gì? “Thần chú” là một cái gì không thể nghĩ bàn. Nghĩa của chữ “thần” cũng gần giống như nghĩa của chữ “diệu”, duy chữ “diệu” thì hàm ý “bất động”. Còn chữ “thần” có tính cách “động”. “Diệu” bất động mà soi suốt hết thảy, sáng tỏ đến hết mọi thứ nên không cần phải di động; “Thần” thì linh động, bất động thì chẳng phải “thần”; “thần” là thần thông, thông là nghĩa thông qua, tức là có ngụ ý di động. Không cần động mà biết, đó là nghĩa của “diệu”. Như Phật giáo hóa chúng sanh thành đạo và nhập Niết-bàn tại quốc độ khác, Ngài đều biết hết. Còn “thần” thì phải tới nơi mới biết nổi, giống như hỏa tiển, phi thuyền, khi đã lên tới cung trăng rồi mới biết đất cát trên cung trăng ra sao, sự cấu tạo mặt trăng như thế nào. Ðó là chỉ có chút ít thần. “Diệu” thì không cần phải đến đó mà đã biết được mặt trăng ra sao? Cũng khỏi cần nhờ vào phép tính toán, hay nhờ lý luận khoa học để suy đoán mới biết nổi. Ðây là bất động đạo tràng mà biết hết tất cả. Thần chú phải động đạo tràng, phải tới nơi mới biết được. Chữ “chú” là nghĩa gì? Tiếng Anh gọi chú là MANTRA, cũng là một loại cảnh giới chẳng thể nghĩ bàn. Chú có bốn nghĩa như sau: 1. Tất cả các chú đều là tên của các vua trong giới quỷ thần, tỷ như Tỳ-xá-già (Pisaca) và Cưu-bàn-trà (Kumbhanda) là tên gọi của các vua quỷ và thần. Một khi quý vị niệm tên quỷ chúa, bọn tiểu quỷ và tiểu thần đều sẽ giữ quy luật đàng hoàng. Tại sao? Vì thấy quý vị biết cả đến tên vua chúa của chúng, nên chúng không dám làm bậy, làm điều không theo quy củ. 2. Chẳng hạn trong quân đội người ta dùng mật hiệu, coi như khẩu hiệu trong quân đội và mỗi ngày họ có một khẩu lệnh khác nhau, và chỉ có người trong nội bộ mới biết mật hiệu đó, người ở ngoài không biết được. Thí dụ hôm nay khẩu lệnh là chữ “thắng lợi”, trong đoàn ai cũng biết khẩu lệnh này là “thắng lợi”. Nếu quý vị gặp người lạ không biết mặt, thì quý vị phải hỏi khẩu lệnh. Nếu người đó nói: “thắng lợi”, thì đúng và quý vị biết ngay người đó là bạn. Còn nếu như nói: “cát tường”, tức không đúng thì có thể túm bắt hắn liền. Tại sao. Vì hắn không phải là người cùng phe. Câu thần chú cũng tương tự như khẩu lệnh vậy. Khi chúng ta niệm chú, quỷ thần nghe được, cho là đúng khẩu lệnh, nên chúng đều sẽ ngoan ngoãn và thi hành đúng phép tắc chớ không dám chống chọi lại. 3. Chú có thể coi như một loại mật ngữ, không ai hiểu ngoại trừ một số nào đó biết mà thôi. Lấy thí dụ, có một anh vốn nghèo hèn hạ tiện, lưu lạc đến một xứ khác. Bởi không ai biết gốc tích y ra sao, nên y tự xưng rằng: “Ta chính là vua của nước kia, nay trong nước có nội chiến, quân lính làm loạn, ta phải chạy qua đây tỵ nạn.” Quốc vương của xứ này, tin lời y nói là sự thật bèn gả công chúa cho y. Gã cùng khốn này cũng hống hách suốt ngày, ra dáng giống như thân phận của một vị vua thật. Có người biết được lai lịch của y, biết y là kẻ hạ tiện, mới mách cho công chúa rằng, nếu y còn hống hách nữa, thì công chúa chỉ cần nói với y mấy câu sau: “Anh vốn là kẻ hạ tiện, phải lưu lạc đến đây thì cần chi phải dở chứng giận dữ như vậy?” Sau khi nghe được câu này, y biết rằng có người đã hiểu rõ gốc gác của mình nên từ đó y không còn dám tỏ ra vẻ giận dữ nữa. Chú là nghĩa như vậy đó. Nếu quý vị niệm chú, quỷ thần sẽ nhận ra rằng, quý vị biết rõ hết các sự việc, gốc rễ của chúngï, do đó chúng sẽ không dám đối xử sái phép với quý vị. 4. Chú là tâm ấn của chư Phật, là mật ngữ, chỉ có Phật với Phật mới hiểu rõ, người thường không biết được, cho nên người ta không dịch nghĩa của chú, mà chỉ dùng phiên âm của chú thôi. Khi nghe chú, các chúng sanh tùy theo loại mà tuân hành. Chúng ta không hiểu chú, nhưng quỷ hiểu, thần hiểu, a-tu-la, súc sanh, yêu ma quỷ quái đều hiểu được, cho nên khi nghe tụng chú, tất cả đều thành thật tuân lệnh. Tỷ như câu chuyện về một ông vua hạ lệnh muốn tiên-đà-bà. Trong tiếng Phạn tiên-đà-bà (saindhava) có bốn nghĩa khác nhau: nó là muối, có thể là nước, là con ngựa, hay là một thứ dùng để đi tiểu hay đại tiện. Khi nhà vua đòi tiên-đà-bà, các quần thần không hiểu vua đòi món gì trong bốn thứ kể trên, nhưng người nào thông minh thì cứ tùy theo hoàn cảnh, từng lúc khác nhau, có thể biết được nhà vua muốn gì. Chẳng hạn, vua đương ăn mà đòi tiên-đà-bà thì chẳng phải là đòi đi đại tiểu tiện, mà là đòi muối. Khi đi đâu mà đòi tiên-đà-bà, có nghĩa là vua muốn đi ngựa; lúc khát thì phải là đòi nước. Nếu chẳng phải lúc ăn, chẳng phải đi đường, chẳng phải khát mà đòi tiên-đà-bà thì chắc chắn là muốn đi đại tiểu tiện. Vậy thì khi quý vị niệm chú, quỷ hay thần nào thông minh, có trí tuệ sẽ hiểu được chú. Các quỷ khác thần khác cũng có thể làm theo dù là không hiểu đi nữa. Trên là bốn nghĩa của chú. Trong câu tụng trên “thị đại thần chú nan cùng trắc”, chữ nan là rất khốn khổ, không dễ dàng, cũng là cùng tận. Trắc là đo lường. Nan cùng trắc nghĩa là rất khó suy lường đến tận cùng, ý nói chú là điều không thể tưởng tượng, không cách gì hiểu được là một cảnh giới không thể nghĩ bàn. Ở trên đã giảng về chữ “thần” và chữ “diệu”. Thần thì chẳng thể nghĩ bàn nhưng thuộc về động, Diệu cũng nhưng thuộc về tĩnh. Ðộng hay tĩnh đều chẳng thể nghĩ bàn. Chẳng thể nghĩ bàn trong động là thần, chẳng thể nghĩ bàn trong tĩnh là diệu. Cho nên thần cũng là diệu, diệu cũng là thần; không thần cũng là không diệu, không diệu cũng là không thần. Thần diệu nan cùng trắc. Cái gì mà thần diệu thì chẳng thể nghĩ bàn, rất khó mà suy lường đến cùng tận. Cho nên, tôi cũng không có cách nào nói rõ hết được những gì tôi nói hiện nay bởi vì nó quá thần quá diệu đi. Thị đại minh chú chiếu tam thiên. Bát-nhã Tâm kinh chính là một đại minh chú. Ðại minh ngụ ý Ðại Quang Minh Tạng. Ðại Quang Minh Tạng - đại minh chú, sáng soi và phá tan mọi sự hắc ám. Nên niệm tâm kinh - hướng nội mà nói tức phá trừ bao nhiêu phiền não vô minh mà quý vị đã tích lũy đời đời kiếp kiếp từ thời vô thủy đến nay - khi quý niệm Tâm Kinh thì bao nhiêu phiền não vô minh đã tích lũy lâu đó sẽ được soi sáng và bị phá tan hết; còn hướng ngoại nói, thì chú sẽ chiếu khắp tam thiên đại thiên thế giới. Câu kệ tụng trên chính là nghĩa này, tức là khi niệm đại minh chú thì chú sẽ phóng hào quang, cho nên nói đại minh chú chiếu tam thiên. Tam thiên đại thiên thế giới là nói về thế giới bên ngoài, tự tánh phiền não của chúng ta cũng được chiếu soi và đối với thế giới bên trong cũng diệt trừ phá diệt luôn. Nội nhi ngoại, ngoại nhi nội, trong mà ngoài, ngoài mà trong. Vậy là trong cũng như ngoài, tất cả đều được quang minh chiếu sáng. Trong ngoài đều sáng, thì đó là trí huệ hiện tiền. Loại quang minh này chính là trí huệ bản thể. Khi bổn trí huệ sẵn có của ta hiển hiện thì nó chiếu tam thiên đại thiên thế giới. Thị vô thượng chú trăn giác quả. Vô thượng là nghĩa không có cái gì cao hơn nó. Ðạt tới quả vị Phật gọi là vô thượng. Chữ vô thượng dành cho quả vị cao nhất là quả vị Phật. Nếu quý vị niệm Bát-nhã ba-la-mật-đa Tâm kinh này thì từ địa vị phàm phu quý vị sẽ tiến từng bước dần đến quả giác ngộ là quả vị Phật, do đó câu tụng nói là trăn giác quả. Chữ trăn nghĩa là đạt tới, tới chỗ được quả giác ngộ. Vô đẳng đẳng chú chí cực điên. Chữ vô đẳng nghĩa là không có gì sánh bằng, vì chính đó là quả Phật cùng tột, giác ngộ cứu cánh, cho nên nói chí cực điên. Chữ điên là đỉnh núi, ý nói tới chót vót mút đầu đỉnh núi. Trừ nhất thiết khổ luân hồi tức. Ðiều quan trọng là diệt trừ hết thảy khổ ách, vì nếu không diệt được mọi khổ nạn thì cũng chẳng ích lợi gì. Năng trừ nhất thiết khổ là nói khổ ách nào cũng diệt trừ hết được. Quý vị có mọi thứ khổ, như ba khổ: khổ khổ, hoại khổ, hành khổ; tám khổ: khổ về sanh, già, bệnh, chết, ái biệt ly, oán tăng hội, cầu bất đắc, ngũ ấm xí thịnh, và cái thứ tám này tức ngũ ấm xí thịnh là thứ khổ khó hàng phục nhất, cũng hàng phục luôn. Chú diệt trừ hết thảy mọi khổ, và làm ngưng tắt luôn cảnh luân hồi (luân hồi tức). Phải thoát khỏi luân hồi thì mới gọi là ngưng dứt luân hồi tức. Nếu không thoát ra luân hồi tất không thể ngưng, đây nói nên liễu sanh thoát tử xuất luân hồi. Vậy muốn diệt hết ba khổ, tám khổ và còn muốn thoát khỏi vòng sanh tử, thì phải làm sao? Phải chấm dứt cái khổ do 5 nguyên nhân sau: kiến ái, dục ái, sắc ái, vô sắc ái, vô minh ái, và còn phải cho nhị tử tiêu vong một cách vĩnh viễn. Ngũ trú cũng gọi là ái trú. Khổ vì ái trú, đó là phiền não kiến ái; dục ái trú là phiền não dục ái; sắc ái trú tức phiền não sắc ái; vô sắc ái trú là phiền não vô sắc ái; vô minh ái trú tức phiền não vô minh ái. Năm thứ trú vừa kể, mỗi loại ái trú là một loại phiền não. Tại sao gọi là trú? Trú hàm nghĩa là kiên lao, ở yên một chỗ, kiên cố bất động, hàm nghĩa kiên cố và lâu dài. Kiến ái là sự tham ái về cảnh giới mà ta đã chứng nghiệm qua, rồi sanh tâm tham luyến cảnh đó. Khi chưa chứng kiến thì tâm tham ái này chưa sanh, nay đối cảnh rồi thì sanh tâm luyến ái, đây gọi là kiến ái trú. Dục ái trú là ái trú của cõi dục, sắc ái trú thuộc cõi sắc giới, vô sắc ái trú thuộc vô sắc giới. Chúng sanh ở cõi trời vô sắc giới này tuy có thọ mạng rất dài, nhưng họ vẫn chưa diệt hết phiền não, chưa dứt được vô minh. Còn vô minh ái trú, thì phiền não vô minh gọi là khổ vô minh. Năm thứ ái trên là năm thứ khổ mà chúng sanh thường chấp chặt vào để an trú, nên gọi chung là ngũ trú. Nếu giảng về các phiền não của ngũ trú cho thật tường tận đầy đủ, thì giảng hoài cũng không hết. Ở đây tôi chỉ nhắc tới một số danh từ, tên của các món đó mà thôi! Nói tới nhị tử thì những ai chưa từng nghe kinh, liền cho rằng nhị tử là chết hai lần. Không phải vậy, Ðây có ý nói về hai loại sanh tử, phần đoạn sanh tử và biến dịch sanh tử. Phần đoạn có nghĩa như sau: quý vị có phần của quý vị, tôi có phần của tôi. Mỗi người trong chúng ta, ai cũng có phần của mình, gọi là phần. Còn đoạn là đoạn thân, quý vị có đoạn thân của quý vị, tôi có đoạn thân của tôi, gọi là đoạn. Chữ đoạn có nghĩa là một khoảng hạn định nào đó. Từ ngày sanh ra cho tới ngày chết là một đoạn; về thân thể thì từ khoảng chân lên tới đỉnh đầu cũng là một đoạn. Sanh tử áp dụng cho trường hợp này gọi là phần đoạn sanh tử. Khi chứng được quả vị thứ tư là A-la-hán thì dứt được phần đoạn sanh tử, nhưng chưa giải quyết xong biến dịch sanh tử. Chân thực bất hư các hướng tiền. Chứng được phần đoạn sanh tử, giải quyết được biến dịch sanh tử, ngũ trú đã xong, nhị tử tiêu vong, tới được chỗ này mới là thật trừ mọi khổ nạn và chấm dứt vòng luân hồi. Ðược như vậy mới có thể gọi là Bồ-tát chân chánh, không phải là thứ Bồ-tát giả. Quý vị có muốn làm Bồ-tát chăng? Muốn vậy, các vị phải gấp rút tiến tới tu hành, tinh tấn và dũng mãnh tiến tu, chớ đừng học thói lười biếng của mấy vị Sa-di, Tỳ-kheo, hay cư sĩ kia, suốt ngày chỉ biết ngủ nghỉ, mắt mở không ra. Dĩ thượng hiển thuyết thâm bát nhã. Ở trên giảng về Tâm kinh Bát-nhã. Ðó là hiển thuyết, vài câu kinh văn phần dưới đây sẽ nói về mật thuyết. Lược giải đông tây Tổ sư thiền. Những câu kệ tụng tôi nói phía trên là lược giảng về phương pháp tọa thiền của các Tổ sư phương Tây cũng như phương Ðông. Phương pháp đó như thế nào? Câu tụng đầu tiên đã nói như sau:
“Hồi quang phản chiếu Quán Tự Tại Giác ngộ hữu tình tức Tát-đỏa” Chúng ta phải hồi quang phản chiếu. Ai ai cũng có đức tướng trí huệ Như Lai, chỉ vì chấp trước vọng tưởng mà không chứng được. Vậy muốn đạt được trí huệ đó chúng ta phải giải trừ chấp trước và hồi quang phản chiếu. Và hãy đọc cho thuộc các câu tụng kệ, hãy tham thiền tĩnh tọa, pháp của các vị Tổ sư phương Ðông nằm ở chỗ ấy, pháp các vị Tổ sư phương Tây cũng nằm ở chỗ ấy. Từ trước tới nay, khi nói Ðông và Tây là ám chỉ phương Ðông là Trung Hoa, phương Tây là Ấn độ. Ngày nay, người ta không hiểu như vậy nữa, Ðông là hướng Ðông, Tây là hướng Tây, phương hướng vẫn không thay đổi, nhưng thay đổi cảnh giới. Bây giờ Tây phương cần phải có Tổ sư xuất hiện. Tổ sư ở Ðông phương đã có nhiều rồi. Nhiều đến nỗi giống như nước chảy tới phương Tây, do đó bất cứ ai muốn làm Tổ sư, đừng có ngủ nhiều quá là có thể làm được. Một khi giác ngộ thì Ðông chẳng phải Ðông, Tây chẳng phải Tây. Nam Bắc cũng vậy. Tại sao? Bởi hiện nay chúng ta có sự quan hệ với mặt trăng. Cho nên chúng ta từ vị trí này chúng ta không biết đi về phía nào, nên chẳng còn chỗ nào gọi là Nam, Bắc, Ðông, Tây. Bây giờ chúng ta là chỗ khởi nguyên, là điểm trung tâm. Tuy nhiên, gọi là trung mà không có trung, nó biến thành đại mà không có cái gì ở ngoài nó, là tiểu mà không có gì ở trong nó, giống như câu mà tôi đã nói: “Vô đại vô tiểu vô nội ngoại Tự tu tự liễu tự an bài”. Tới được cảnh giới này thì các vị có thấy là nhiệm mầu không? Thực chẳng còn gì rắc rối, chẳng còn chút gì phiền não nữa. Thế nhưng cái cảnh giới không lớn, không nhỏ, không trong, không ngoài, cuối cùng nó là cái gì? Nếu quý vị hiểu được thì tôi chẳng cần nói ra quý vị cũng biết, còn như không hiểu được thì dù tôi có nói quý vị cũng vẫn chẳng hiểu.
Cố thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa chú, tức thuyết chú viết: Yết đế, yết đế, ba la yết đế, ba la tăng yết đế, bồ đề tát bà ha. (Do đó, nói chú Bát-nhã ba-la-mật-đa, tức nói chú rằng: Yết đế yết đế, ba la yết đế, ba la tăng yết đế, bồ đề tát bà ha).
Chú nãi mật phân phỉ tư lượng Như vương chiếu chỉ thiêm đồng tuân Diệc tự quân trung bí mật lệnh Vấn đáp bất phù tiện chấp hành Ðại thừa diệu lý ly phân biệt Phàm phu tri kiến vọng duyên chân Nhân chỉ vọng nguyệt chỉ phi nguyệt Tạ chú minh tâm chú tức tâm
Chú thì không dịch nghĩa được, nó là một trong bốn loại bất khả phiên, Ðây là phiên dịch chữ, chớ không phiên dịch âm đọc, nên không cần nói về nó, bởi ý nghĩa của nó chẳng thể nghĩ bàn. Chú nãi mật phần phỉ tư lượng. Chú thuộc về mật giáo, nên không thể không thể nghĩ lường. Phỉ tư lương nghĩa là chẳng nghĩ ngợi, suy lường. Quý vị không thể dùng bất cứ tư tưởng nào để suy tưởng nó là gì? Tầm tư tưởng của quý vị không thể tới được chỗ này, đây chính là cảnh giới “ngôn ngữ đạo đoạn, tâm hành xứ diệt”, tức là chỗ tắt ngăn ngôn ngữ và diệt dòng tâm tưởng. Như vương chiếu chỉ thiêm đồng tuân. Chú được ví như chiếu chỉ của nhà vua, như đã giảng ở trên về bốn tỷ dụ đem ra so sánh với ý nghĩa của chú. Thiêm đồng tuân nghĩa là mọi người đồng tuân hành, vì khi chiếu chỉ của nhà vua đã ban ra thì toàn thể thần dân ai nấycũng đều phải tuân thủ. Diệc tự quân trung bí mật lệnh. Như đã giảng ở trên, chú giống như là khẩu lệnh bí mật trong quân đội. Chẳng hạn, hôm nay khẩu lệnh là “thắng lợi”, khi người ta hỏi quý vị khẩu lệnh, quý vị lại trả lời “cát tường”, tức là không đúng, họ sẽ tóm bắt quý vị đấy. Số là quân lính rất đông nên mỗi ngày phải dùng một mật hiệu, để có thể phân biệt bạn hay thù. Chú cũng có ý nghĩa giống như vậy. Vấn đáp bất phù tiện chấp hành. Vấn đáp chẳng phù hợp, tức là nói sai mật khẩu, thì tức khắc người ta sẽ phản ứng lại, tức chấp hành nhiệm vụ. Ðại thừa diệu lý ly phân biệt. Bát-nhã thuộc về pháp Ðại-thừa. Chẳng còn sự phân biệt nào trong cái diệu lý chẳng thể nghĩ bàn của pháp này, nó quét sạch hết mọi pháp, lià hết mọi tướng. Pháp Bát-nhã là vậy, mọi thứ khi nói xong là tan biến theo Phàm phu tri kiến vọng duyên chân. Phàm phu cho rằng cái biết, thấy, và các loại tri kiến sanh bởi vọng tưởng phan duyên của họ đều là thật hết. Ðây không khác gì thừa nhận giặc làm con, chấp trước vào hết thảy mọi thứ có hình có tướng; chấp vào các bóng ảnh. Thật ra, những thứ đó chỉ là bóng, không phải thật. Nhân chỉ vọng nguyệt chỉ phi nguyệt. Kinh điển cốt chỉ ra con đường cho chúng ta theo đó tu đạo, tỷ như lấy ngón tay để chỉ mặt trăng nói: “Ở chỗ đó đó.” Vì tưởng ngón tay là mặt trăng, nên người ta chỉ nhìn ngón tay thay vì mặt trăng. Nhưng ngón tay đâu phải là mặt trăng. Cho nên quý vị đừng lầm lẫn đầu ngón tay là mặt trăng. Bộ kinh này cũng như vậy, bảo quý vị tu đạo, đừng nên lầm rằng kinh là đạo. Muốn được Ðạo ta cần phải tu, nếu chẳng tu, mà coi kinh là Ðạo thì quý vị đã sai lầm. Tạ chú minh tâm chú tức tâm. Bởi chú là không thể nghĩ bàn, nên chúng ta mượn sức mạnh của chú để soi sáng tâm mình. Muốn vậy, quý vị chỉ cần xa rời tâm phân biệt, tâm phan duyên, tâm vọng tưởng và trì tụng chú. Trì chú không hiểu chú, nhưng chỗ không hiểu đó, lại là chỗ hiểu biết chân chánh, cho nên nói mượn chú làm minh tâm kiến tánh. Chú tức tâm, chú nào tức là tâm nấy, nếu minh tâm kiến tánh rồi thì chúng ta sẽ hiểu hết ý nghĩa của chú.
|
